مطالعه و مرور؛ نگاهی به پژوهش مشترک دو نویسنده ایرانی و آمریکایی کادو دونی: ویلیام باروز خودرا حسنِ صباحِ ادبیات آمریکا می دانست و پدر جنبش ضدفرهنگ در آمریکا شناخته می شود. به گزارش کادو دونی به نقل از مهر، کتاب «دو آدمکش: ویلیام باروز و حسن صباح» نوشته الیور هریس و فرید قدمی بتازگی توسط انتشارات مولوکو در آلمان منتشر و روانه بازار نشر شده است. ویلیام اس. باروز (۱۹۱۴-۱۹۹۷)، نویسنده امریکایی، که به پدر جنبش ضدفرهنگ آمریکا معروف است و او را یکی از جنجالی ترین نویسندگان ادبیات مدرن می دانند، در نامه هایش از «دِینِ عظیم خود به اسلام» سخن گفته است، با اشاره به این که اسلام را «از طریق پروسه اُسمزی جذب کرده.» اما چه ارتباطی میان ویلیام باروز و اسلام وجود داشت؟ ممکن است برخی خوانندگان این ارتباط را به اقامت های طولانی باروز در طنجه مراکش نسبت بدهند، شهری که بخش های مهمی از رمان جنجالی «ناهار لخت» در آن نوشته شد، اما یک نام بیش از هر چیز می تواند ارتباط میان باروز و اسلام را روشن کند: حسن صباح؛ نامی که مکرراً در آثار باروز تکرار می شود و حتی باروز خودرا حسنِ صباحِ ادبیات آمریکا می دانست. حسن صباح (۱۰۵۰-۱۱۲۴) نامی است که به اسطوره گره خورده و حتی بازی های ویدئویی در رابطه با او و پیروان اش که به حشاشین (Assassins) مشهورند، به یکی از بازی های محبوب ویدئویی بدل شده است. اما او که بود؟ ایرانیِ مسلمانی که مؤسس فرقه شیعه نزاری بود و در دوران امپراطوری سلجوقیان قلعه ای را در کوهستان الموت در شمال ایران تصرف کرد و از آن جایی که قدرت نظامی کافی برای جنگ با دولت سلجوقی نداشت، به ترور چهره های کلیدی خلافت اسلامی و ترکان سلجوقی پرداخت و به زودی نامش در تمام جهان پیچید. بعد از وفات پیامبر اسلام که مسلمانان به دو گروه عمده سنی و شیعه تقسیم شدند، فرقه شیعه خود نیز در طول تاریخ گرفتار انشعاباتی شد، همچون شیعه اسماعیلیه و شیعه دوازده امامی. اسماعیلیان بر این اعتقادند که بعد از مرگ امام جعفر صادق (ع) پسرش اسماعیل جانشین او بوده، اما شیعیان دوازده امامی موسی کاظم را امام بعدی خود می دانند. اما بعد از مرگ خلیفه المستنصربالله، خلیفه فاطمی، اسماعیلیان نیز بر سر جانشینی او متفرق می-شوند: گروهی به امامت مستعلی معتقدند و گروهی به جانشینی نزار، که رهبر این گروه حسن صباح است که بعد از مرگ خلیفه المستنصربالله فرقه اسماعیلی نزاری را در ایران بنیان می گذارد. اما ویلیام باروز که بود؟ بزرگ ترین رقیب مارکی دو ساد در بدنامی میان خیل نویسندگان؟ تبهکار و قاتلی که همسرش را در مکزیک کشت و به مراکش گریخت؟ یا آن گونه که نورمن میلر او را می خواند، نابغه ای در ادبیات؟ یا نویسنده ای جنجالی که دامنه تأثیرش از ادبیات گذشت و همانطور که بر نویسندگانی همچون جِی. جی. بالارد و کتی اکر تأثیر گذاشت، منبع الهامی برای فیلسوفانی نظیر میشل فوکو و ژیل دُلوز، آوازه خوانانی همچون پتی اسمیت و کرت کوبین، فیلم سازهایی همچون دیوید کراننبرگ و گاس ون سان، و موزیسین هایی همچون فیلیپ گلس و جان کیج نیز شد؟ نویسنده ای که شاید بدنام ترین نویسنده امریکایی تاریخ باشد، چه چیز را از حسن صباح و اسلام آموخته است؟ این سوالی است که اُلیور هریس و فرید قدمی در کتاب مشترک شأن «دو آدمکش: ویلیام باروز / حسن صباح» (Two Assassins: William Burroughs / Hassan Sabbah)، که بتازگی توسط انتشارات مولوکو Moloko در آلمان به زبان انگلیسی در ۳۶۰ صفحه و بهای ۲۴ یوروی پخش شده، به پاسخ آن پرداخته اند. نخست کمی بیشتر ویلیام باروز را بشناسیم: نام وی در کنار جیمز جویس و دی. اچ. لارنس به عنوان غول های جنجالی ادبیات مدرن انگلیسی زبان می آید، اما او پدر جنبش ضدفرهنگ در آمریکا نیز شناخته می شود: جنبشی که با شورش می ۱۹۶۸ دانشجویان در آمریکا و بعدتر در فرانسه به اوج خود رسید و بسیاری گسترش آزادی های مدنی در اروپا و آمریکا را محصول آن جنبش می دانند. اما نام باروز بیش از همه در کنار دو شاعر و نویسنده دیگر امریکایی می آید: آلن گینزبرگ و جک کروآک. این سه نفر مثلث نسل بیت (Beat Generation) را می سازند. واژه ی «بیت» را کروآک برای اولین بار در اشاره به دوستان هم نسلش که روش زیستنی یکسره نامتعارف را برگزیده بودند و در خیابان ها و جاده ها پی خوشگذرانی خودشان بودند، به کار برد؛ اما بعد از انتشار «در جاده» (On The Road)، رمان جنجالی کروآک، این واژه دیگر به نام جاودانه ی نسلی بدل شد که با آثار رادیکال و نامتعارف شان تحولی بزرگ در ادبیات آمریکا و جهان پدید آوردند. ویلیام باروز در کنار جک کروآک و آلن گینزبرگ مثلث نسل بیت را تشکیل می دهد؛ نسلی که، گذشته از دستاورد عظیم ادبی اش، دست کم برای دو دهه تأثیر بسیاری بر فضای اجتماعی، فرهنگی و سیاسی آمریکا و حتی اروپا گذاشت. ویلیام باروز با رمان شگفت آورش «ناهار لخت» و آلن گینزبرگ با شعر شاهکار بلندش «زوزه» (Howl) به همان شهرت و اعتباری رسیدند که کروآک با انتشار رمان «در جاده» به ش رسید. ویلیام باروز که اغلب عمرش را به مواد مخدر اعتیاد داشت، در سپتامبر ۱۹۵۱ در مهمانی ای در مکزیکوسیتی روی سر همسرش، جون وُلمر (Joan Vollmer)، لیوانی می گذارد و می گوید: «حالا وقتِ بازی ویلیام تلِ ماست.» بااینکه باروز از کودکی تیرانداز ماهری بود، آنها هیچ گاه ویلیام تِل بازی نکرده بودند، بازی خطرناکی که در آن جانِ عزیزی به خطر می افتد تا مهارتِ تیرانداز آشکار شود. باروز شلیک می کند، اما تیرش نه به لیوان که به سر همسرش می خورد. جون وُلمر بیست وهشت ساله می میرد. باروز دستگیر و به قید وثیقه آزاد می شود. گویا در بازجویی های اولیه به بازی ویلیام تِل اعتراف می کند، اما بعد به سفارش وکیل اش اظهارات اولیه اش را رد می کند و می گوید هنگام تمیز کردنِ تفنگ گلوله ای از آن در رفته و به سر جون خورده است. وکیلِ باروز اما خودش هم در سانحه ای به جوانی صاحب نام شلیک می کند و جوان می میرد. بعد از آن سانحه، وکیل باروز از کشور می گریزد و باروز هم از پی آن به طنجه ی مراکش فرار می کند. طنجه نقطه شروع آشنایی باروز با اسلام، ایران و حسن صباح است. زمانی که باروز وارد طنجه ی مراکش می شود، طنجه منطقه ای بین المللی است که توسط چهار کشور آمریکا، انگلستان، فرانسه و اسپانیا اداره می شود؛ شهری آزاد جهت زندگی نامتعارف باروز، به عنوان نویسنده ای معتاد و ججالی، با امتیازاتی ویژه برای امریکایی ها. باروز اعتیاد شدیدی به ماده مخدر اوکودُل (Eucodol) پیدا می کند. مکاتبات زیادی در این دوره با گینزبرگ دارد. در این مکاتبات، باروز قسمتی از رمان جدیدش را می نویسد، رمانی که در نهایت با نام «ناهار لخت» منتشر می شود، ابتدا با حرف تعریف: The Naked Lunch، و سپس بی حرف تعریف: Naked Lunch. در سال ۱۹۵۹ باروز در اتاقی در هتل بیتِ (Beat Hotel) پاریس، که صاحبش از هوادارانِ نویسندگان و روشنفکران آواره است، زندگی می کند. ویلیام باروز و دوست هنرمندش براین گایسن (Brion Gysin) این هتل را «پاریس الموت» می نامند. باروز که زمانی به خاطر قتل ناخواسته همسرش به عنوان «آدمکش» تحت تعقیب قرار گرفته بود، احیانا با حسن صباح که به عنوان رهبر «آدمکش ها» (Assassins) در غرب شناخته می شد، احساس نزدیکی می کرد: اما هردوی آن-ها در مفهومی بزرگ تر مشترک بودند: مبارزه مقابل نظم موجود. حسن صباح در قرون وسطی در ایران با ترکان سلجوقی و اسلام سنی مذهب می جنگید و مؤسس فرقه نزاری اسماعیلی در ایران بود، و ویلیام باروز مقابل سرمایه داری و نظم و کنترل امریکایی. حسن صباح به قلعه الموت پناه برده بود و از آنجا مبارزه مقابل ترکان سلجوقی و اسلام سنی را رهبری می کرد، و ویلیام باروز از هتل بیتِ پاریس به نظم و قانون امریکایی می تاخت. واژه Assassin در انگلیسی امروز که به مفهوم «آدمکش» است، در حقیقت شکل تغییر یافته کلمه «حشاشین» است: نامی که مسلمانان سنی ایران در قرون وسطی به حسن صباح و یارانش نسبت می دادند، بااینکه هیچ نوع سندی در خصوص مصرف حشیش در بین یاران حسن صباح وجود ندارد. اما آیا اعتیاد باروز به مواد مخدر و علاقه اش به روان گردان هایی همچون حشیش هم موجب علاقه اش به شخصیت حسن صباح بوده؟ یکی از مشهورترین آثار باروز «آخرین کلمات حسن صباح» (Last Words Of Hassan Sabbah) نام دارد، و در بین ارجاعات فراوان او به حسن صباح معروف ترین شأن شاید در قسمتی از رمان «نُوا اکسپرس» باشد که جمله ای از حسن صباح را نقل می کند: “Nothing Is True–Everything Is Permitted –” Last Words Hassan i Sabbah «هیچ چیز حقیقت ندارد همه چیز مجاز است» آخرین کلمات حسن صباح فرید قدمی، نویسنده و مترجم ایرانی آثار باروز به فارسی، در کتاب « Two Assassins: William Burroughs / Hassan Sabbah » این بحث را پیش می کشد که این جمله در هیچ منبع تاریخی ای از حسن صباح نقل نشده، و حتا محتوای آن با اندیشه های حسن صباح همخوانی ندارد، چونکه او مردی بسیار متشرع و متعصب بود که حتا یکی از فرزندانش را به جرم شراب خواری کُشت. قدمی تاریخ این نقل قول اشتباه را تا فردریش نیچه، فیلسوف آلمانی، پی می گیرد، و سپس اینگونه نتیجه می گیرد که باروز سه شخصیت تاریخ اسماعیلیه را با هم ترکیب کرده است تا «حسن صباح» خودش را بسازد: حسن صباح، حسن علی ذکره السلام، و راشدالدین سنان، مشهور به شیخ الجبل. حسن علی ذکره السلام سومین جانشین حسن صباح بود که به سال ۱۱۶۴ میلادی در الموت اعلام قیامت کرد و تمام ظواهر دین، همچون نماز و روزه را، بر مسلمانان بخشید و در روز هفدهم رمضان جشن قیامت را در الموت برپا کرد. کتاب «دو آدمکش: ویلیام باروز / حسن صباح» را اُلیور هریس با یادآوری خاطره دیدارش با ویلیام باروز در تگزاس شروع می کند و در ادامه به این پرسش پاسخ می دهد که کلمه «حسن صباح» چه مفهومی برای ویلیام باروز داشته است. او که یکی از ویراستاران آثار ویلیام باروز نیز است و امروز او را مهم ترین محقق آثار باروز می دانند، علاقه باروز به حسن صباح را ناشی از علاقه او به «راز» (secret) می داند. هریس در این کتاب بحث می کند که باروز احیانا آشنایی وسیعی با حسن صباح داشته اما خودش عامدانه خیلی از حقایق و منابع را پنهان کرده تا بتواند فضایی راز آمیز پیرامون شخصیت حسن صباح در آثارش بسازد. کتاب «دو آدمکش» رابطه مرموز و پیچیده حسن صباح و ویلیام باروز را برای خوانندگان انگلیسی زبان آشکار می کند: رابطه ای که ابعادی شخصی، عاطفی، تاریخی و سیاسی دارد. منبع: kadodooni.ir 1402/08/08 14:57:35 5.0 / 5 437 تگهای خبر: ادبیات , انتشار , جشن , رمان این مطلب کادودونی را می پسندید؟ (1) (0) تازه ترین مطالب مرتبط ایران برای اقبال سرزمین رویاست خانه ای از دینامیت هشدار یا اعلان جنگ؟ نگاهی به آخرین ساخته جنجالی خانم کارگردان رازدار کاخ سفید نوری که خاموش نشد أماه و روایت زندگی بانوی اسلام چطور شکاف واژگانی نسل دیجیتال و والدین را ترمیم کنیم؟ نظرات بینندگان در مورد این مطلب نظر شما در مورد این مطلب نام: ایمیل: نظر: سوال: = ۷ بعلاوه ۱