در جلسه نقد مجموعه شعر میدان هوایی مطرح شد
فضاهای اشعار مهاجرت مشترك است، شعر حسینی، متفاوت و نوآورانه
كادو دونی: نقد و بررسی مجموعه شعر میدان هوایی سروده عارف حسینی از فعالان شعر مهاجرت در مشهد مقدس اجرا شد.
به گزارش كادو دونی به نقل از مهر، مجموعه شعر «میدان هوایی» سروده عارف حسینی (شاعر معاصر افغانستانی) به همت «كانون شعر» و حضور اهالی «اتاقی از آن خود» در مشهد، گلشهر، ساختمان بنیاد اندیشه افغانستان مورد نقد و بررسی قرار گرفت.
در این نشست امان میرزایی، حسین خلیلی، فریبا شادلو، شهره شجیعی و علی جعفری به نقد و بررسی سروده های عارف حسینی پرداختند. مجموعه شعر میدان هوایی در برگیرنده پنجاه شعر نو از عارف حسینی است كه نخست در نمایشگاه كتاب امسال تهران توسط انتشارات تاك (كابل) در دسترس مخاطبان قرار گرفت.
می توان با عناصر ساده بیان اعتراضی قوی داشت
رحیمه میرزایی، شاعر و مجری كارشناس این جلسه در ابتدا معرفی كوتاهی از شاعر میدان هوایی عرضه كرد و از او دعوت كرد تا چند شعر از مجموعه را برای حاضران بخواند. شهره شجیعی شاعر مجموعه شعر «تصویر برفك است» و از داوران جشنواره شعر فجر پارسال (۱۳۹۷) ه اولین منتقد این جلسه بود. وی با تاكید بر موثرتر بودن نگاه جزئی نگر به جای كلی نگری سه شعر از این مجموعه را مورد نقد تأویل گرا با نگاهی زبان شناسانه قرار داد.
وی شعر «دریاچه ی قو» را دارای انطباق تصاویر خیالی و تصاویر واقعی دانست و با بیان این كه موفقیت یك شاعر در اجرا، ایجاز است، انجام دادن حذف به قرینه لفظی و معنوی در این شعر و سایر شعرهای مجموعه را موفق دانست. وی همینطور تلاش در ایجاد موسیقی با استفاده از قافیه و جناس را از خصوصیت این شعر معرفی نمود و استفاده از فاصله گذاری را در انتها بندی این شعر بنا بر عنصر غافل گیری و چرخش فضا را اتفاقی مناسب دانست.
شجیعی در ادامه شاعر را در ایجاد بند و توجه به نگارش صحیح واژه ها تحسین كرد و اظهار داشت كه دیگر شاعرها معمولاً به این مورد كم توجهی می كنند. وی همینطور شعر «تهران» از مجموعه شعر میدان هوایی را از نظر عاطفی و احساسی تأثیرگذار دانست اما بیان آنرا شعاری دانست و گفت ساختار و فضاسازی آنرا محكم نیست.
وی در مقایسه با شعری از فروغ (قلب باغچه زیر آفتاب ورم كرده است…) اشاره نمود كه می توان با عناصر ساده اما پرداخت و ساختار قوی بیانی اعتراضی و انتقادی داشت.
این منتقد، شعر «گاو» را شعری با پرداخت مناسب دانست كه تا آخر به تأویل نمی رسد چون تعلیق دارد، فاعل آن پنهان است و بی چرایی در متن وجود دارد كه با آخر بندی طنز و گزنده به سرانجام می رسد.
حسین خلیلی دیگر منتقد مجموعه شعر میدان هوایی، عارف حسینی را شاعری دانست كه به فرم خیلی اهمیت می دهد ازاین رو شاعر را فرم گرا دانست. او به فرم گرایی در ادبیات روسیه و هم دهه هفتاد شعر پارسی اشاره نمود و فرم را تصویر بیرونی شعر دانست و زبان را عنصر اصلی فرم بیان كرد.
وی اظهار داشت: دایره واژگانی شاعر این مجموعه شعر گسترده است كه در بسیاری موارد با ریسك و بدون ترس وارد شده و اغلب خوب جا افتاده است. شاعر هرچند متولد و ساكن ایران است اما خطی پررنگ از بومی گرایی در شعر او دیده می شود كه این مساله به حفظ خرده فرهنگ ها منجر می شود. شعر «سمفونی سنگ ها» نمونه بارزی از بومی گرایی است. از دیگر نقاط قوت این مجموعه استفاده خوب و به جا از ضرب المثل است، در صورتیكه هر كسی نمی تواند با شاعرانگی از ضرب المثل استفاده نماید.
حسین خلیلی افزود: برخی شعرها گرفتار چند فضایی هستند كه نقطه اتصال قوی به هم ندارند. در بعضی تصویرها با مفاهیم كلی مواجه هستیم نه جزئی نگری. در این مجموعه مفاهیم ذهنی بیشتر می چربد به مفاهیم عینی اما قابل لمس و فهم هستند. همینطور از شگردهای شاعر زبان بازی و شیرین زبانی است كه اغلب خوب جا افتاده است. البته بعضی از شعرها سمت و سویشان به ساده گویی است و این سبب شده گاهی از شاعرانگی فاصله بگیرند.
حسین خلیلی همینطور شاعر را دغدغه مند دانست و اظهار داشت: شاعر این كتاب دغدغه مند است، از كنار هر اتفاقی به آسانی نمی گذرد به صورتی كه مخاطب حس می كند شاعر درد كشیده است و شاعر از روی تفریح و تفنن شعر نگفته است به صورت نمونه در حین گفتن از عشق، از جنگ هم می گوید، شاعر ذهن باز و دردمندی دارد.
فضای مشترك شعر مهاجرت
علی جعفری هم در این جلسه اظهار داشت: در فضای شعر مهاجرت كه بیشتر شعرها شبیه هم است، عارف حسینی از معدود شاعرانی است كه تلاش می كند متفاوت شعر بگوید، از علل این تفاوت توجه ویژه او به فرم پردازی در شعر می تواند باشد.
وی در ادامه با مقایسه شعر مولانا و بیدل در سادگی و پیچیدگی بیان كرد كه گاهی به علت پرداخت و توجه بیش از اندازه به فرم، مفهوم در سطح شعر می ماند.
جعفری تصریح كرد با توجه زیاد به فرم در صورتیكه معنا از دست برود موافق نیست و شعرهای این مجموعه را به دو قسمت تقسیم كرد: از ابتدا تا دو شعر كوتاه در صفحه های ۹۲ و ۹۳ و بقیه تا آخر. پاره اول شعرها خام تر است و فرم های ساده تری دارد. در قسمت اول، شاعر تكلیفش با خودش و شعرش مشخص نمی باشد، در قسمت دوم عاطفه عمیق تر می شود و شاعر در جهان بینی خود یك جبهه گیری دارد. در قسمت اول زبان ناپخته تر است، هر چه پیشتر می رویم زبان نرم تر و پخته تر می شود؛ در قسمت اول از زبان واقعی (رئال) استفاده می نماید و در قسمت دوم زبان مجازی تر می شود.
این منتقد همینطور حسینی را شاعری تجربه گرا دانست كه هر چند در تلاش ایجاد فرم های جدید است اما از فرم های تكراری از قبیل گفتگو و تداعی واژه ها بسیار استفاده می نماید.
جعفری افزود: حسینی از دیالوگ برای ایجاد پاگرد در شعر بهره می برد و با استفاده از تداعی با واژه ای، واژه دیگری را به ذهن متبادر می كند به صورت نمونه ژن / زن و رژه / رژ.
از نكات دیگر شعرهای عارف حسینی استفاده از حذف است، اما من طرفدار روانی شعر هستم، اگر فعل لازم است باید بیاید.
در این قسمت مجری برنامه از حاضرین خواست اگر نظری در مورد مجموعه شعر دارند بگویند.
رضا یاوری شاعر مجموعه شعر «زنی در لباس های روی بند» گفت در مرحله اول عارف حسینی شاعر است و جوهره شعر را دارد، وی با ذكر نمونه ای از «میدان هوایی» بیان كرد كه معادل گذاری شاهكار شعر مدرن است، كه در شعر عارف حسینی نمود بالایی دارد. یاوری اظهار داشت: پیشنهاد می كنم كه اسیر فرم و تكنیك نشویم، فرم مقرر است به كمك ما بیاید در اجرای آن چه كه ما می دانیم و دیگران نمی دانند. وی تصریح كرد اگر شاعری بتواند سطرهایی از شاعران دیگر بیاورد و آنرا تدوین كند، هنر كرده است.
علی آزاده شاعر دیگر حاضر در جلسه به صفحه آرایی مجموعه اشاره نمود كه فاصله سطر نخست و عنوان بالای صفحه نامناسب است به صورتی كه در ورق زدن یك كتاب در ابتدا ادامه شعر باید به چشم بیاید نه عنوان و صفحه.
رضا توسلی از شاعران حاضر در جمع هم به طرح جلد و عنوان مجموعه اشاره نمود و گفت اگر میدان هوایی نشانه ای برای مهاجرت انتخاب شده است در مهاجرت غیرقانونی از افغانستان به اروپا و غرب این آخرین و راحت ترین مرحله است كه نشان دهنده دشواری این مسیر نیست و بهتر بود از نماد و نشانه دیگری استفاده می شد.
فریبا شادلو، شاعر مجموعه شعر «اگر تو بودی، امروز شنبه بود» و مدیر «اتاقی از آن خود» دیگر منتقد مجموعه شعر میدان هوایی بود. وی در ابتدای صحبت هایش تصریح كرد: من منتقد نیستم، گاهی شعر می گویم. نكته ای كه در جلسه های نقد كتاب باید در نظر گرفت این است كه باید با معیار نقد ادبی پیش رفت و نه ذوقی. نقد گزارش نیست بلكه منتقد در ابتدا باید بگوید از چه منظر و دیدگاهی وارد نقد می شود. در این صورت اگر از دو دیدگاه متفاوت به اثر نگاه شود گرفتار تناقض نیست.
وی اضافه كرد: نقد ادبی هم پای خلق ادبی است كه در دانشگاه های ایران با نقد ادبی مواجه نیستیم، به قول استاد سیروس شمیسا در نقد ادبی، ادبیات پارسی خیلی كم مایه است. در نقد ادبی، ادبیات پارسی خیلی كم مایه است و هر چند تلاش می شود بررسی ها بر مبنای نظر و نظریه های ادبیات غربی باشد اما نقد علمی و دقیق خیلی كم رنگ است.
مدیر اتاقی از آن خود در ادامه صحبت هایش اشاره كرد: ادبیات پارسی و نقد آن بیشتر به ادبیات عرب تكیه دارد. اینكه نقد تشخیص سره از ناسره است در عمل بیشتر به یافتن عیب های اثر و سرقت های ادبی توجه می شود. اگر برای كتابی جلسه ی نقدی برگزار می گردد منتقد بیشتر می خواهد تا افكار خودش را بازگو كند و آموزش دهد به جای این كه به بررسی اثر بپردازد.
شادلو در ادامه با نقل قولی از سیروس شمیسا كه اگر بخواهیم منتقد باشیم باید یك عمر مطالعه كرده باشیم، بیان كرد كه نقد و صحبت های وی در مورد میدان هوایی هم یك نقد ذوقی است.
این منتقد در بخش دیگری از سخنان خود تفاوت فرهنگی بین ایران و افغانستان را در جسورتر و تندروتر بودن افغانستان دانست و اظهار داشت: مهم ترین كار عارف حسینی را در مجموعه شعر میدان هوایی، شكستن تابوها در شعر و ادبیات دانست. جسارتی در این كتاب و شاعر شاهد می باشیم كه شاعر مرد پارسی زبان ایرانی ندارد و استفاده نمی نماید. از دیگر خصوصیت های مجموعه شعر میدان هوایی به كار بردن واژگانی است كه شاید در زیست بوم افغانستان متداول می باشد اما در ایران جنبه قدیمی دارد اما اغلب و به درستی در بافتار شعر نشسته است به صورتی كه مثلاً اگر من و یا شاعر دیگر ایرانی قصد استفاده از آن واژه را در شعری داشته باشیم گرفتار بیرون زدگی خواهد شد. در مورد استفاده از این نوع واژگان پیشنهاد به داشتن لغت نامه در انتها كتاب داد. همینطور خواندن برخی شعرها گرفتار سختی است، بهتر بود این مساله با گذاشتن نشانه های نگارشی و اعراب برطرف می شد.
از دیگر پیشنهادهای فریبا شادلو به شاعرانی كه قصد انتشار كتاب دارند این بود كه بهتر است قبل از انتشار از نظر و مشورت چند شاعر و صاحب نظر دیگر استفاده كنند كه هم در انتخاب شعرها و هم در خواندن و نگارش شعر بسیار مفید می تواند باشد. وی شعر بلند «مریم» از این مجموعه را شعری دانست كه تمام چیزهایی را كه شعر نو باید داشته باشد، دارد؛ موسیقی، لحن، عاطفه، تصویر، اندیشه و...
شادلو افزود: می توانم با خیال راحت این شعر را بعنوان یك شعر نو و یا سپید به دیگران معرفی كنم. شعرهای میدان هوایی دارای تاریخ و مكان سرودن شعر هستند به اعتقاد من نیازی به آن نیست چون كه اگر شعری شعر باشد تفاوتی نمی كند كه امسال سروده شده باشد یا پنج سال پیش. درج تاریخ سرودن شعر جهت بررسی و منتقد خوب است اما شاعر باید این اعتماد به نفس را داشته باشد كه شعرش را قبول داشته و نهایی بداند.
در آخر جلسه مجری از عارف حسینی خواست اگر صحبت و یا دفاعی دارد بگوید كه عارف حسینی گفت یك نویسنده تنها كاری كه می تواند در مقابل منتقد و نظر او داشته باشد، احترام گذاشتن است و بس.
منبع: كادو دونی
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب