سه گانه قاهره از چه می گوید؟ کادو دونی: کادو دونی: «سه گانه قاهره» اثر نجیب محفوظ نه فقط یک شاهکار ادبی بلکه سند تاریخی و مردم شناختی ارزشمندی است. به گزارش کادو دونی به نقل از ایسنا، یاسمن انصاری، منتقد و مترجم در نگاهی به «سه گانه قاهره» بعنوان مهم ترین اثر نجیب محفوظ، در مطلبی با عنوان «روایت یک ملت در آینه خانواده» نوشته است: نجیب محفوظ، نویسنده پرآوازه مصری و تنها برنده نوبل ادبیات در جهان عرب، از معدود نویسندگانی است که توانست با زبان ادبیات، سیر تحولات تاریخی، اجتماعی و سیاسی کشورش را بازتاب دهد. جهان داستانی محفوظ، مخصوصاً در اوج دوران واقع گرایی اش، تصویری دقیق، پرجزییات و زنده از مصر قرن بیستم عرضه می دهد؛ جهانی که در آن تحولات فردی در بستر تحولات کلان جامعه شکل می گیرند و نهاد خانواده، جایگاه دین، سنت، سیاست و مدرنیته هم زمان به چالش کشیده می شوند. دراین میان، سه گانه قاهره – شامل رمان های «بین القصرین»، «قصرالشوق» و «سُکریه» – نه فقط برجسته ترین اثر محفوظ، بلکه یکی از مهم ترین نمونه های رمان تاریخی خانوادگی در ادبیات عرب است؛ اثری که با زبانی غنی و شخصیت پردازی عمیق، زندگی یک خانواده مصری را در بستر بیشتر از ۳۰ سال از تاریخ پرفراز و نشیب کشورش روایت می کند. این سه گانه با ترجمه محمدرضا مرعشی پور در نشر نیلوفر انتشار یافته است. «سه گانه قاهره» نخستین داستان خانوادگی مشهور ادبیات عرب است که داستان سید احمد عبدالجواد و خانواده اش را طی ۳۰ سال از جنگ جهانی اول تا پایان حکومت ملک فاروق روایت می کند. عنوان رمان های سه گانه قاهره – سکریه، بین القصرین، قصرالشوق – برگرفته از اسامی واقعی خیابان های منطقه الجمالیه در قاهره است. بسیاری این رمان را شاهکاری از نجیب محفوظ می دانند که در اوج دوران واقع گرایی زندگی اش نوشته است. همینطور بسیاری این اثر را به علت به تصویر کشیدن تغییرات جامعه ستایش کرده اند، چون که با تمرکز بر مبارزات سیاسی، اجتماعی و مذهبی که منجر به کشمکش میان آرمان گرایان ملی مصر و استعمارگران بریتانیا شده اند، مبین دوره آشفته کشور پس از جنگ جهانی اول است. محفوظ که پیش از این بیشتر از یک دهه را صرف بررسی مسایل ملی معاصر کرده بود و تأکید زیادی هم روی درگیری افراد با جامعه ناپایدار و ملتهب آن دوره داشت، «سه گانه قاهره» را با هدف نشان دادن این تنش و در پهنه ای وسیع تر نوشت. سال ۱۹۵۲، محفوظ بعد از اتمام رمان – که آنرا بهترین اثر خود می دانست – تلاش کرد آنرا در چارچوب یک کتاب منتشر کند. با این وجود، ناشر این اثر فوق العاده را رد و ادعا کرد که انتشار این «فاجعه» هزینه سنگینی دارد. هم زمان با انتشار روزنامه ماهانه یوسف السباعی، آثار محفوظ هم به چاپ رسید؛ البته در چارچوب یک مجموعه و جداگانه. وی اثر «بین القصرین» را که سال ۱۹۵۶ منتشر گردید و به موفقیت رسید به سه بخش تقسیم کرد و دو بخش آخر را در سال ۱۹۵۷ منتشر نمود. «بین القصرین» یک خانواده مسلمان طبقه متوسط را معرفی می کند که قلب کل روایت هستند. حدود دو سوم از بخش اول به شرح زندگی روزمره اعضای خانواده – آمنه، یاسین، خدیجه، فهمی، عایشه و کمال – می پردازد که هر یک با مسائلی همچون خانواده، وظیفه و ازدواج سر و کله می زنند و از سویی تحت نظارت شدید و سختگیرانه پدرشان احمد هستند. محفوظ در این اثر آداب و رسوم اجتماعی، حتی نوع غذا خوردن زندگی خانوادگی مدرن مصری را توضیح داده است. این رمان که دو سال منتهی به انقلاب ۱۹۱۹ را شرح می دهد، رویدادهای سیاسی و آشفتگی کشور را هم هم راستا با توصیف شرایط اعضای خانواده به نمایش می گذارد. عنوان رمان، بین القصرین، که به معنای «بین دو مکان» است، هم به موقعیت مصر در چارچوب بخشی از خلافت عثمانی و البته همینطور بعنوان یک ملت مستقل درحال ظهور اشاره دارد. محفوظ در نیمه دوم کتاب، مبارزات سیاسی مردم را با داستان فهمی نشان داده است که مرگ وی در نقش یک شهید انقلابی پایان کتاب را قابل توجه می سازد. «قصرالشوق» خانواده ای تغییریافته را به دنبال مرگ فهمی به تصویر می کشد. احمد ریاکار، که در «بین القصرین» با فرارهای شبانه و زن بارگی و مشروبات الکلی شناخته می شد، دیگر با گذشت پنج سال از درگذشت پسرش، هم سلامتی و هم روحیه پدرسالاری اش رو به افول است. تغییر در همسرش هم رخنه کرده است: مراسم سنتی نوشیدن قهوه که قبلاً در محیط تحت نظارت مادر یعنی همکف برگزار می شد، حالا به طبقه بالای خانه (حوزه احمد) منتقل شده است تا اقتدار رو به رشد آمنه را نشان دهد. با این وجود، این بخش از سه گانه به طور عمده بر مبارزات پسرشان کمال با موضوعات هویت ملی، طبقه اجتماعی، دوستی و عشق اول متمرکز است که مضامین اصلی رمان هستند. کمال درگیر یک خط فکری می شود که یادآور استفن ددالوس جویس است. او با وجود بحث های مختلفش با دوستان و خانواده، همچنان در انتها رمان یک شخصیت متفکر اما ناامید باقی می ماند که از مرگ سعد زغلول، رهبر حزب وفد، بهت زده است. تا این جای داستان یعنی در سال ۱۹۲۷، احمد از بستر بیماری نجات یافته و بیشتر تقوا پیشه کرده و عایشه تمام خانواده خویش را به علت حصبه از دست داده است. سال ۱۹۳۵، در آغاز «سکریه»، اقتدار احمد دیگر تقریبا از بین رفته است. نه تنها زندگی پدرسالارانه سابقش دیگر بر پسرانش اثری ندارد، بلکه هم او و هم مراسم سنتی نوشیدن قهوه به اجبار و به دلیل قلب ضعیف احمد به طبقه همکف منتقل شده اند. ازاین رو وضع خانواده از پدرسالاری به دموکراسی کامل تغییر یافته است. در همین حین، عایشه بعنوان یک زن سیگارکش سالخورده سی وچهار ساله تصویر می شود و حالا دیگر خدیجه هم وقت و بی وقت با مادر شوهرش جر و بحث می کند. یاسین بالاخره در ازدواج سوم خود کمی ثبات پیدا کرده و کمال حالا یک استاد دانشگاه و یکی از اعضای حزب وفدیست است که برای استقلال مصر می جنگد. محفوظ در «سکریه» از نظر سیاسی همچنان وضعیت انقلابی مصر را همیشگی توصیف می کند، چون که ظلم و ستم پیوسته مانع از تولد باردیگر ملت می شود. با وجود اندک پیشرفت انقلاب و با شروع جنگ جهانی دوم در انتها رمان، محفوظ همچنان نسبت به توانایی مردم مصر برای آزادی ملت خود بدبین است. در فصول پایانی رمان، پسران خدیجه، عبدالمنعم و احمد شوکت – نسل بعدی مبارزان آزادی – به علت توزیع تراکت های خرابکارانه در سرتاسر قاهره دستگیر می شوند. بنابراین، در انتها داستان، گره اصلی این سه گانه یعنی چالش بین فرد و جامعه، علیرغم تحولاتی که خانواده و ملت متحمل شده اند، همچنان بازنشده باقی می ماند. مانند دو رمان قبلی، بخش پایانی سه گانه هم به این نتیجه همزمانی مرگ و تولد می رسد: آمنه تنها یک سال بعد از مرگ احمد سلامتی اش را از دست می دهد و با تولد نوه یاسین، یک نسل دیگر شکل می گیرد. به صورت کلی، در «سه گانه قاهره»، محفوظ حس جمعی را بر فردیت برتری می دهد که هم خانواده احمد و هم تشکیل حزب وفدیست نشان دهنده این حقیقت هستند. همین خصوصیت است که این رمان جامعه عربی را منحصر به فرد می سازد، چون که از رمان های اروپایی که محوریت آنها تک قهرمان پروری است فاصله می گیرد. استفاده محفوظ از زمان در کنار بهره برداری ماهرانه از دیدگاه روایی هم در بسط و اختصار داستان بی نظیر است. در حالیکه وقایع در «بین القصرین» (طولانی ترین رمان از میان سه رمان) به تدریج و در طول دو سال رخ می دهند، «قصرالشوق» با به تصویر کشیدن چهار سال سرعت داستان را زیاد می کند و در «سکریه» (کوتاه ترین بخش) وقایع ۱۰ سال روایت می شوند. این استفاده متمایز از زمان، نیاز و میل شدید یک ملت به رهایی از سلطه بیگانگان را به خوبی به تصویر می کشد؛ نیازی که در طول این سه گانه تشدید می شود. «سه گانه قاهره» نه تنها یک شاهکار ادبی بلکه سند تاریخی و مردم شناختی ارزشمندی است. مشاهدات اجتماعی و سیاسی محفوظ و در هم تنیدن آن با یک حماسه خانوادگی در دوره ای پرتلاطم از تاریخ کشور مصر، چنین داستان گیرایی را پدید آورده اند. این ترکیب سیاست و فردیت است که این سه گانه را به چنین موفقیت شگفت انگیزی رسانده است. از زمان پخش این اثر در تلویزیون عرب، احمد به نامی شناخته شده در مصر تبدیل گشته است، چونکه شخصیت بزرگ او نماد پدرسالار سنتی مصری است. در انتها باید اظهار داشت که انتشار «سه گانه قاهره» به شکل تک جلدی در سال ۲۰۰۱ نقشی تعیین کننده در تثبیت جایگاه محفوظ، چه برای دریافت جایزه ادبی دولت مصر در سال ۱۹۵۷ و چه جایزه نوبل ادبیات در ۱۹۸۸، ایفا کرد. منبع: كادو دونی 1404/03/12 11:36:39 5.0 / 5 181 تگهای خبر: ادبیات , انتشار , اهدا , تصویر این مطلب کادودونی را می پسندید؟ (1) (0) تازه ترین مطالب مرتبط سووشون تا تأیید قانونی پخش نخواهد شد تلاش غرب برای ساخت تصویر نامناسب از دو کشور اهمیت قراردادهای سینمایی انتشار فراخوان جایزه داستان سیمرغ نیشابور انتشار جلد هشتم دانشنامه ی اسلامیکا نظرات بینندگان در مورد این مطلب نظر شما در مورد این مطلب نام: ایمیل: نظر: سوال: = ۹ بعلاوه ۴