یادداشت های مأموریت فرهنگی در قرقیزستان، ۶۹
داستان زبان روسی در قرقیزستان
همچون دوره شوروی؛ زبان روسی در سیستم آموزش قرقیزستان جایگاه ویژه ای دارد. بطور کل در آموزش متوسطه یا مدرسه ای قرقیزستان حدود 17 درصد دانش آموزان و فراگیران به زبان روسی تحصیل می کنند.
به گزارش کادو دونی به نقل از مهر، شصت ونهمین قسمت از سلسله یادداشت های غیراداری پرویز قاسمی، رایزن فرهنگی ایران در قرقیزستان به بحث درباره آموزش زبان روسی در این کشور اختصاص پیدا کرده است.
مشروح این یادداشت را در ادامه بخوانید:
زبان روسی که یک زمانی زبان رسمی کلیه جمهوری های شوروی سابق بود با فروپاشی اتحاد شوروی و استقلال جمهوری ها وضعیت متفاوتی در این مناطق که روسیه از آنها با عنوان خارج نزدیک یاد می کند؛ پیدا کرده است. کاملاً طبیعی بود که کشورهای تازه استقلال یافته در دوره ی جدید و در فضای پساشوروی تغییراتی را در خیلی از ساختارها و نظام های اداری و آموزشی خود بکار خواهند بست. تقویت زبان ملی همچون با اهمیت ترین حوزه هایی بود که در راه تقویت استقلال و هویت ملی مورد توجه قانونگذاران و سیاستمداران این جمهوری ها قرار گرفت.
برخی از جمهوری ها همچون گرجستان خیلی زود گذار از زبان روسی را شروع کردند و برخی دیگر همچون جمهوری آذربایجان به تدریج و بصورت کنترل شده و هدفمند و با حفظ حداقلی جایگاه زبان روسی به الفبای لاتین شیفت پیدا کردند و برخی نیز جایگاه زبان روسی را همچنان بعنوان زبان رسمی در کشورهایشان حفظ نموده اند. همچون این کشورها می توان قزاقستان و قرقیزستان را نام برد که البته قزاقستان به نسبت قرقیزستان بحث های اولیه گذار از الفبای سیریلیک را چندسال زودتر آغاز نموده است. از بین جمهوری های شوروی سابق تنها در این دو جمهوری آسیای مرکزی جایگاه زبان روسی (با اندک تفاوت هایی) همچنان بعنوان زبان رسمی حفظ شده است که یک دلیل مهم آن به حضور جمعیت قابل توجه روس تبار در این کشورها و وابستگی های اقتصادی و امنیتی این دو کشور همچون قرقیزستان به روسیه است.
حفظ جایگاه زبان روسی در این دو جمهوری به منزله این نیست که جریان های ملی گرای این کشورها و یا قانونگذارانشان نسبت به زبان ملی و قومی خود بی تفاوت هستند. هر چند وقت یکبار در پارلمان های این کشورها و نیز در فضای مطبوعاتی و رسانه ای شان مباحثاتی درباب لزوم تقویت زبان ملی (زبان قرقیزی و زبان قزاقی) مطرح می شود که نمونه اخیر آن در قرقیزستان می توان به الزام شبکه های تلویزیونی این کشور برای تولید و پخش ۷۰ درصد برنامه های خود به زبان قرقیزی (قبلاً ۵۰ درصد بوده) اشاره نمود.
اقلیت روس تبار و دیاسپورای روسی در تمامی این جمهوری ها با نسبت هایی متفاوت حضور و فعالیت دارد؛ مطبوعات و نشریات روس زبان در خیلی از این جمهوری ها منتشر می شود؛ برخی شبکه های تلویزیونی و رادیویی در همین کشورها به زبان روسی برنامه تولید و پخش می کنند؛ شبکه های تلویزیونی روس زبان همچنان در خیلی از این جمهوری ها بیشترین مخاطب و ببینده را دارند و مهم تر این که زبان روسی همچنان در کلیه این جمهوری های برکشیده از شوروی سابق بعنوان زبان رایج و تعاملی بین اقوام و ملل مورد استفاده قرار می گیرد و حتی خیلی از نخبگان و نویسندگان این کشورها همچنان به زبان روسی می نویسند و یا ترجیح می دهند در سمینارها و کنفرانس های علمی بین المللی مطالب، مقالات و سخنرانی های خودرا به زبان روسی ارایه کنند. مؤسسات علمی آموزشی روسی نیز در این جمهوری ها فعالیت می نمایند که بعنوان یک نمونه می توان به دانشگاه های مشترک اسلاویانی (دانشگاه روسی- قرقیزی اسلاویانی؛ روسی- ارمنی اسلاویانی؛ روسی- آذری - اسلاویانی؛ روسی- تاجیکی اسلاویانی و…) اشاره نمود. مراکز علمی فرهنگی روسیه وابسته به سازمان روس ساترودنیچستوا (سازمان همکاریهای روس) هم در کنار بنیاد «روسکی میر» فعالانه در این جمهوری ها دایر بوده و تمشیت امورات فرهنگی، برگزاری فستیوال ها و جشنواره ها و المپیادها و جذب دانشجو و… را برعهده دارند.
در زمان اتحاد شوروی، آموزش در مدارس در جمهوری های پیرامونی و خارج نزدیک روسیه عمدتا به زبان روسی بود و البته ساعاتی محدود از آموزش نیز به آموزش زبان های قومی اختصاص داده شده بود. به همین دلیل تعداد مدارسی که در آنها تنها زبان های قومی آموزش داده می شد خیلی کم بود ولی باز در کنار آن حتما بایستی زبان روسی بطور پررنگ تری مورد توجه قرار می گرفت. بعد از فروپاشی شوروی و استقلال جمهوری ها شرایط کاملاً تغییر یافت و به تدریج و با گذشت سال ها شاهد شکل گیری مدارسی بودیم که آموزش در آنها متمرکز بر زبان های ملی بوده است. و البته مدارسی هم وجود دارند که یا آموزش در آنها تنها به زبان روسی صورت می گیرد و یا مدارس ترکیبی هستند یعنی آموزش در این مدارس هم به زبان روسی و هم به زبان قرقیزی صورت می گیرد.
بر اساس آمار وزارت آموزش و علوم قرقیزستان، در این کشور ۲۲۶۵ مدرسه وجود دارد که از این تعداد ۴۰۹ مدرسه حرفه ای و ۹۲ مدرسه خصوصی است. طبق این گزارش ۷۵ درصد دانش آموزان قرقیزستان در مدارس قرقیز زبان تحصیل می کنند. به عبارتی دیگر در این کشور ۱۴۲۳ مدرسه زبان قرقیزی وجود دارد.
و البته در کنار مدارس قرقیزی و روسی به مدارس سایر اقلیت های قومی و آموزش زبان های آنها هم باید اشاره کنم که البته وجود این مدارس بستگی به تعداد و وزن اقلیت قومی در هر کشور دارد.
در ماده چهارم از قانون زبان دولتی جمهوری قرقیزستان تاکید شده است: «در جمهوری قرقیزستان توسعه آزاد زبان های ملیت های دیگر ساکن کشور تامین می شود. در این چارچوب حتی امکان آموزش سایر زبان ها در مدارس قرقیزستان در صورت تامین کادر آموزشی و بصورت زبان اختیاری آخر هفته ای وجود دارد.» به استناد همین وضعیت سال هاست زبان فارسی نیز در بعضی مدارس بیشکک (در حال حاضر در چهار مدرسه ۲؛۲۸؛۳۱؛۵۱) با حمایت رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و نمایندگی بنیاد سعدی در قرقیزستان به دانش آموزان علاقه مندِ قرقیز آموزش داده می شود.
گزارش سال ۲۰۲۰ وزارت آموزش و علوم قرقیزستان تعداد مدارس اقوام واقلیت ها را به تفکیک یاد شده قرار داده است: در جمهوری قرقیزستان ۲۱۶ مدرسه روسی، ۴۳ مدرسه ازبکی، ۳ مدرسه تاجیکی فعالیت می نمایند. در ۵۵۱ مدرسه آموزش زبان های مختلط (اکثراً زبان های روسی و قرقیزی) است. در پنج سال اخیر تعداد دانش آموزان ۱۶ درصد بالا رفته و به بالای ۱، ۱ میلیون نفر رسیده است.»
همانگونه که پیش تر نیز گفته شد زبان روسی در قرقیزستان نقشی کلیدی در تعامل و گفت و گو بین اقوام و ملیت های این کشور داشته و همچنان در کنار زبان قرقیزی؛ زبان رسمی این جمهوری آسیای مرکزی محسوب می شود. در جمهوری قرقیزستان می توان در تمام سطوح به زبان روسی تحصیل کرد. برمبنای آمار و نظرسنجی ها، حدود ۴۸ درصد جمعیت این کشور به زبان روسی تسلط دارند. اکثریت روس زبانان در شمال قرقیزستان همچون در شهر بیشکک و استان چوی زندگی می کنند. زبان روسی در زندگی اقتصادی و اجتماعی قرقیزستان جایگاه خودرا همچنان حفظ نموده است. خاصیت روس زبانان قرقیزستان این است که اکثریت آنان دارای ملیت روس نیستند. آنها بیشتر قرقیزهایی هستند که زبان اصلی شان روسی شده و همین طور ازبک ها، دونگان ها، اوکراینی ها، کره ای ها، کالمیک ها، اویغورها، تاجیک ها، ترک ها، کردها، اینگوش ها، آلمانی ها، تاتارها و… هستند.
همچون دوره شوروی؛ زبان روسی در سیستم آموزش کشور جایگاه ویژه ای دارد. بطور کل در آموزش متوسطه یا مدرسه ای قرقیزستان حدود ۱۷ درصد دانش آموزان و فراگیران به زبان روسی تحصیل می کنند. ولی در دانشگاه های قرقیزستان - غیر از رشته زبان و ادبیات قرقیزی – جریان آموزش عمدتا به زبان روسی صورت می گیرد.
آمارها نشان می دهند تعداد مدارس روس زبان در جمهوری قرقیزستان از سال ۲۰۰۲ میلادی تابحال (۲۰۲۱) دو برابر بیشتر شده است. مدارس روس زبان حدود ۱۰ درصد مدرسه های کل کشور را می سازند. علاوه بر این تعداد مدرسه های مختلط نیز بالا رفته است. در چنین مدارسی هم کلاس های زبان روسی هست و یا تعدادی از درس ها به زبان روسی تدریس و ارائه می شوند.
دولت روسیه نیز تلاش می کند تعداد مدارس روس زبان در قرقیزستان افزایش یابد. بهترین فارغ التحصیلان مدارس روس زبان می توانند درس های خودرا در بهترین دانشگاه های روسیه ادامه دهند. بنیاد غیر دولتی «روسکی میر» در بیشکک پایتخت قرقیزستان چند مؤسسه آموزشی دارد و در آن دوره های آموزشی زبان روسی انجام می شود.
همچنین طبق قراردادهای امضا شده بین دو کشور، اساتید مدارس روسیه در مدرسه های قرقیزستان تدریس می کنند. بعنوان مثال در قالب پروژه مشترک مرکز علمی و فرهنگی روسیه در قرقیزستان و وزارت آموزش و علوم قرقیزستان؛ ۱۷ معلم زبان و ادبیات روسی، فیزیک، ریاضی و اساتید کلاس های ابتدایی روسیه در شهر اوش در سال تحصیلی ۲۰۱۹/۲۰۲۰ به کار تدریس و آموزش مشغول هستند. افزایش دو برابری تعداد معلمان روسیه در قرقیزستان نیز در دستور کار قرار دارد.
پرویز قاسمی
پانزدهم مهر ماه ۱۴۰۰، بیشکک
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب