یادداشت؛
ما و مساله ای به نام اربعین
به گزارش کادو دونی اربعین سبب شد تا آموزه های کربلا حفظ شود. شیعه حالا باید قدرت خویش را به پشتوانه اولی الامرش (ولی فقیه) به دست آورده، فریاد بزند. ازاین رو حالا دوران روایت پیشرفت و روایت قدرت است.
خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و اندیشه - مرتضی بریری*: علمای اعلام و پژوهشگران حوزه تمدنی اعتقاد دارند که بعد از گسترش دین مبین اسلام اولین رشته علمی که در بین مسلمانان گسترش پیدا کرد، تاریخ بود. علت تاسیس و گسترش تاریخ نگاری اسلامی را هم باید در دو منبع جست وجو کرد؛ نخست کلام الله مجید و دیگری احادیث بزرگان دین همچون پیامبر اکرم (ص) و حضرت امیرالمومنین علی بن ابی طالب (ع). در کلام الله مجید روایت تاریخی پیشینیان در چارچوب واژگان و مفاهیمی چون قصه، خبر، حدیث، عمران، عبرت و اسطوره مطرح گردیده است و شاید این امر دلیلی بر توسعه سنت تاریخ نگاری در تمدن اسلامی باشد.
فراموش نکنیم که در واژه شناسی قرآنی، حدیث به معنای سخن نو، حرف و خبر تازه است؛ همینطور مولانا جلال الدین محمد بلخی هم در چارچوب غزلی با آگاه «هین سخن تازه بگو تا دو جهان تازه شود»، گویی به تفسیر معنای حدیث در قرآن پرداخته است. ازاین رو میتوان چنین برداشت کرد که تاریخ به مثابه حدیث بوده و باید جهان را تازه کند.
واژه دیگری که در قرآن استفاده شده «نباء» است و معنای حرف موثق و سنددار را می دهد. این مفهوم هم سبب شد تا دریابیم روایات تاریخی قرآن فاقد هرگونه کذب و انحراف است. به باور استادان واژه شناس و زبان شناس، نباء خبر یا حرفی را گویند که برکات بزرگی به همراه دارد و علم را پیش می برد.
بنابراین قرآن در بطن خود آموزه های بسیاری در علم و فلسفه تاریخ به همراه دارد. مورخان اولین در تمدن اسلامی هم با الهام گرفتن از کلام خدا به روایت احادیث، جنگ ها و سیره پیامبر (ص) پرداختند. پس سیره و مغازی ها اولین منابع تاریخ نگاری محسوب می شوند.
استاد قاسم تبریزی (حفظ الله التعالی) که همچون برترین تاریخ نگاران انقلاب اسلامی هستند، معتقدند در عصر جدید هم باید مبانی تاریخ نگاری را از کلام الله مجید دریافت کرد. قرآن چهار رسالت را برای تاریخ درنظر می گیرد که کاملا با هدف علم و فلسفه تاریخ سازگاری دارد. جالب اینجاست که اهداف و رسالت هایی که متخصصان علوم انسانی غربی برای تاریخ بیان می کنند، مشابه رسالت های مطرح شده در کلام خداست.
نخستین رسالت تاریخ از منظر قرآن، مولفه «درس عبرت بودن» آن است؛ نهاد عرضه الگو و نماد مثبت هم رسالت دوم تاریخ به حساب می آید. سومین رسالت تاریخ از منظر قرآن طرح سرنوشت اقوام و ملل و حکومت ها بوده و شناخت حق و باطل هم چهارمین رسالت تاریخ به حساب می آید.
بنابراین تاریخ از منظر قرآن اهدافی دارد؛ در بعضی از یادداشت های پیشینم در رسانه ها به این نکته اشاره کرده بودم که تاریخ را باید به عصر حاضر آورد و به صورتی مساله مند با آن مواجه گردید. تاریخ اسلام بخصوص تاریخ شیعه، سراسر حاوی رخدادهایی پندآموز است و قابلیت بهره برداری در جهت ساخت فرهنگ امروز ایران را دارد.
یکی از مهم ترین رخدادها در تاریخ خونبار شیعه، قیام حضرت سیدالشهدا (ع) و واقعه روز عاشوراست. این رخداد در زمینه های الگو و عبرت تاریخی برای امروزیان کارکرد مهمی دارد که البته درباره آن بحث بسیار شده است. اربعینِ شهادت امام حسین (ع) و اصحابش هم رویداد مهمی است که تکمیل کننده واقعه عاشورا و اخطار دهنده آن رخداد بزرگ تاریخی است.
به شهادت تاریخ، اربعین روزی است که جابر بن عبدالله انصاری، صحابی جلیل القدر پیامبر (ص) به زیارت مزار حضرت سیدالشهدا (ع) دست یافت. می دانیم که بعد از دور شدن سپاه اموی از کربلا، طایفه بنی اسد در قتلگاه حاضر شده و پیکر امام (ع) و یارانش را به خاک سپردند. روایت است که در همین روز خاندان (ع) هم در مسافرت بازگشت از شام به کربلا رسیدند و جناب جابر به شرف دیدار با خاندان و حضرت سیدالساجدین امام سجاد (ع) نائل آمد. عموم علمای تاریخ نقل کرده اند که در این روز سر مبارک امام (ع) به بدن ملحق و دفن شد.
حضور حضرت سجاد (ع) روز اربعین در کربلا و سر مزار پدر بزرگوارشان نشان از اهمیت زیارت بارگاه حضرت در این روز دارد. در هندسه فکری و معرفتی شیعه، قول و فعل معصوم (ع) محل رجوع بوده و این اولین بهره برداری از تاریخ اربعین است. شیعه باید بداند که زیارت بارگاه امام حسین(ع) در این روز لزوم دارد، چون که فعل معصوم (ع) بوده است.
نکته دیگر در این است که تا قبل از اربعین در تاریخ سندی در خصوص زیارت مزار حضرت سیدالشهدا (ع) نداریم و شیعیان از ترس دستگاه خونریز و مستبد اموی به زیارت مزار مولایشان نمی رفتند. امام معصوم حضرت سیدالساجدین (ع) با این زیارت نشان دادند که حتی در صورت «خوف بر جان» هم زیارت حضرت سیدالشهدا (ع) امری واجب است. پیش تر در یادداشتی نوشته بودم که اگر حضرت سجاد (ع) در روز اربعین به زیارت کربلا نمی رفتند ای بسا که این رخداد عظیم با همه درس هایش فراموش می شد. ازاین رو اربعین هشداری است برای زنده نگاه داشتن رخداد عاشورا.
حال در این میان وظیفه ما چیست؟ تا به اینجا دو مساله مطرح شده است؛ نخست اینکه کلام الله مجید به ما مسلمانان و شیعیان اخطار می دهد که نباید با تاریخ، موزه ای برخورد نماییم. تاریخ و درس ها و عبرت هایش برای جهان معاصر است، نه امری صرفاً در کتاب ها و مخصوص گذشتگان. نکته دیگر این است که امام معصوم (ع) با فعل خود بر این نکته تاکید کرده که نباید به علت ترس از ظالمان، پیشوایان خود و آموزه هایشان را فراموش نماییم.
بنابراین زیارت اربعین و سنت پیاده روی آن، صرفاً برای تفریح، گذراندن وقت یا شرکت در ظاهر یک آیین نیست. شیعه و زائر اربعین باید ضمن زیارت بارگاه امام خود و فهم آموزه های نهضت حسینی (ع) هم به این آموزه ها عمل کند و هم در گسترش آنها بکوشد. حالا به برکت نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران پژوهش های مهمی در زمینه عاشورا انجام شده و آموزه های این رخداد برکسی پوشیده نیست، مهم این است که شیعه باید در ترویج آنها بکوشد و این کوشیدن نخست باید با عمل کردن به این آموزه ها باشد.
یکی از آموزه های مهم اربعین ولایت پذیری و عمل به دستورات اولی الامر و زعیم حکومت است. شیعه باید پشت پیشوای برحق خود بایستد و از اولی الامر خود اطاعت کند؛ شیعه باید ولایت پذیر باشد و گوش به فرمان او.
نکته دیگر در تبلیغ قدرت شیعه است. باید بدانیم در زمانه ای که شیعه به زعامت اولی الامر تشکیل حکومت داده است، دیگر نباید صرفاً مظلوم نمایی کند؛ حالا دوران قدرت شیعه است. برنامه ولی فقیه تقویت شیعه بود و شیعه با عمل به برنامه های وی حالا قدرت بلامنازع منطقه شده و چون این برنامه ها، راهی به پیشرفت و قدرت گشوده است باید آنرا ادامه داد. شیعه حالا باید قدرت خویش را به پشتوانه اولی الامرش به دست آورده، فریاد بزند. ازاین رو حالا دوران روایت پیشرفت و روایت قدرت است. باید قدرتمان را که به پشتوانه رهبرمان به دست آمده روایت نماییم. نکته این است که تابحال چه مقدار این قدرت و پیشرفت را روایت کرده ایم؟ تا چه اندازه برای آیندگان منبع مکتوب برجای گذاشته ایم بلکه عبرت و الگویی برای آنها شود؟
*کارشناس حوزه فرهنگ، ارتباطات و حقوق
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب