حامد كاشانی مطرح كرد؛
سریال امام علی و سخنان شریعتی تصویر نادرستی از امیرالمومنین دادند
به گزارش کادو دونی پژوهشر تاریخ اسلام اظهار داشت: افرادی مثل دکتر شریعتی یا سریال امام علی خدمت هایی به جامعه اسلامی کردند اما تصویر نادرستی از نهج البلاغه و حضرت علی (ع) به ما عرضه دادند.
به گزارش کادو دونی به نقل از مهر، در بیست و چهارمین قسمت از برنامه «سوره؛ فصل نهج البلاغه» موضوع «نهج البلاغه و مسئله الگو» با حضور حجت الاسلام حامد کاشانی پژوهشگر تاریخ اسلام مورد بحث و گفتگو قرار گرفت.
پیش از شروع گفتگوی اصلی برنامه، در بخش معرفی و بررسی شرح ها و ترجمه های نهج البلاغه ترجمه بهج البلاغه فی شرح نهج البلاغه نگاشته محمد تقی شوشتری مورد بررسی قرار گرفت و سپس گفتگوی دیانی با کاشانی شروع شد.
دیانی در ابتدای این گفتگو از کاشانی پرسید نسبت نهج البلاغه با مسئله الگو چیست و آیا نهج البلاغه قابلیت الگوگیری در زمینه های مختلف را دارد یا خیر لازم است بدانیم که به نهج البلاغه باید چگونه نگاه نماییم و دیدگاه ما به این کتاب باید چگونه باشد. نظر شما درباره نهج البلاغه چیست؟
کاشانی اظهار داشت: درباره کتاب شریف نهج البلاغه که اثر یک عالم فرهیخته است و امثال وی در عالم تشیع خیلی کم داریم قبل از هرچیز باید ببینیم دغدغه مؤلف از نوشتن کتاب چه بوده است. دغدغه مؤلف این نبوده که یک کتاب حکمرانی، فقهی و یا اعتقادی بنویسد. گرچه همه اینها در نهج البلاغه به حد اعلا در ابعادی وجود دارد. سیدرضی دنبال این بوده که بتوانیم کلامی را در جهان اسلام مطرح نماییم و تقریباً همه مسلمین بتوانند با آن همراهی کنند و با آن حس قرابت داشته باشند و چون دیده ادبیات فاخر یکی از بهترین روش ها برای نفوذ کلام و گفتمان شدن و جا افتادن است با وسواسی گزاره هایی را انتخاب نموده که در حد اعلای بلاغت است.
وی اضافه کرد: مرحوم سیدرضی چند کار انجام داده است؛ اول این که به مصادر فقط شیعی اکتفا نکرده است و این کتاب یک اثر فقط شیعی نیست ضمن این که از یک خطبه یا نامه قطعه ای را که برایش اهمیت بلاغی داشته آورده است. نهج البلاغه خیلی از اوقات خطبه یا نامه ای دارد که در مصدر قدیمی مفصل تر است علاوه بر این، از نظر زیبایی شناسی، عظمت و محتوای فوق العاده ای دارد که هرکسی با این کتاب بصورت یک کتاب ادبیاتی حکیمانه فاخر روبه رو شده از آن لذت برده است اما اگر بخواهیم این کتاب را ملاک عمل قرار دهیم نمونه جامعی ازامیرالمومنین (ع) نیست به بیان دیگر نهج البلاغه، کرامت امیرالمومنین (ع) است که باقی است اما این همه حضرت علی (ع) نیست. اگر نگاه ما این است که بخواهیم از امیرالمومنین (ع) الگو بگیریم باید تلاش نماییم حکومت حضرت را بازسازی نماییم اما نهج البلاغه در بعضی از امور بسیار جامع است در بعضی از امور همه مصادیق وجود ندارد.
دیانی سپس پرسید این جمله که گفته می شود، نهج البلاغه قسمتی از سخنان امیرالمومنین (ع) است را هم شما گفتید و هم کارشناسان دیگر مطرح نمودند اما مسئله اینجاست که آنچه که آمده با آنچه که نیامده مشابهت و سنخیت دارند یا نه به عبارت دیگر سیدرضی آنچه نیاورده چه نسبتی با آنچه آورده دارد؟
این سخنران مذهبی پاسخ داد: وقتی ما کل سخنان را ببینیم می توانیم اولویت و اهمیت را درک نماییم حتی اگر نقیض هم نباشند.
مجری برنامه سپس بیان کرد: یعنی آنچه حضرت درباره امامت و خلافت گفته اند وقتی قابل سنجش با آموزه مرگ است که کل سخنان حضرت دیده شود و نهج البلاغه قابلیت استناد آماری ندارد که بگوییم توحید ۱۰ درصد نهج البلاغه است اما توحید ۲۰ درصد نهج البلاغه است؟
کاشانی اظهار داشت: بله. این بخش است. بخش دیگر این که کتاب نهج البلاغه با همه عظمت و خطبه های حساسی که دارد مورد اقبال جدی بوده و یک کتاب روایی است اما قرآن نیست. محقق وقتی می خواهد روی بحث های روایی کار کند باید بحث گسترده ای درباره موضوع داشته باشد تا ببیند درباره مطلب و موضوع چند گونه مطلب وارد شده است. اگر ما نهج البلاغه را جدا از سنت روایی ببینیم و به آن اعتباری بیش از سایر منابع دهیم گرفتار مغالطه یا تنگنا می شویم. بطورمثال ماجرایی که درباره عقیل در نهج البلاغه آمده سبب شده که این ماجرا اعتبار پیدا کند در حالی که از نظر علم حدیث، لزوماً این چنین نیست. البته این ماجرا به مدلول این که نهج البلاغه را کنار بگذاریم نیست چون نهج البلاغه به خاطر شخصیت نویسنده که گزینش کرده و می خواسته مطالب در رابطه با حکومت حضرت را بیان کند و از جهت گفتمانی ضریب نفوذی من با ترویج نهج البلاغه به شدت موافقم ولی در جایی که بخواهیم نسبت قطعی به امیراالمومنین (ع) دهیم معنا ندارد که در یک جا جمود و باقی را رها نماییم مثل کاری که فقهای ما می کنند. فقهای ما بحث گسترده و در آخر جمع بندی می کنند؛ هیچ گاه نمی گویند یک فقیه، فلا ذکر را با فقط با کافی شریف فتوا دهد.
دیانی اظهار داشت: گاهی این بحث مطرح می شود که ما انقدری که به سایر دوره های تاریخی توجه داشتیم به سیره امیرالمومنین (ع) نداشتیم آیا می شود این بحث را پذیرفت و این که آیا همه امیرالمومنین قابلیت الگوگیری برای امروز ما دارد یا نه؟ به این معنا که آیا امیرالمومنین را همراستای دوره های پس از خودش قرار می دهیم یا نه؟
کاشانی جواب داد: حتما الگو می گیریم اما به شرطی که بتوانیم به سیره حضرت با ادله تفسیری ش برسیم. یعنی بطورمثال اگر بخواهیم در مسائل حساس فرهنگی، بودجه ریزی، امنیتی از الگوی حضرت استفاده نمائیم باید اطمینانی داشته باشیم که حتما این سیره امیرالمومنین (ع) هست یا نه و این که برای ما قابل استفاده می باشد یا خیر؟ چون مشخص نیست که رفتارهای گوناگون معصومان قابلیت الگوگیری فرازمانی دارد یا نه.
وی افزود: شیعیان در حجیت تفاوتی میان امیرالمومنین و بطورمثال موسی بن جعفر (ع) قائل نیستند. منتها باید نکاتی را رعایت نماییم تا وقتی می خواهیم رفتارمان را مستند به فرد معصوم نماییم برای این دلیل محکمه پسند داشته باشیم مخصوصاً که وقتی در فقه این کار را می نماییم. نهج البلاغه بعنوان یک کتاب روایی بسیار کتاب مهمی است اما برای نظریه پردازی فقط کتاب مهم کافی نیست، گزاره خاص صادر شده از معصوم هم مهم می باشد. عموم جامعه باید نهج البلاغه را بخوانند اما حکم صادر کردن به نام امیرالمومنین (ع) دقت زیادی می خواهد و مثل جراحی می ماند. بدین سبب نکته اعتبار سنجی بسیار اهمیت دارد. علاوه براین گاهی ایشان در بطن یک واقعه ای هستند و حکم صادر کردند مثل صدور حکم برای کارگزاران. که اگر بخواهیم از چنین وقایعی الگو برداری نماییم فقط باید در وضعیت مشابهش الگو بگیریم اما گاهی هم الگوگیری کلی، عمومی و فرازمانی است و امام حسن (ع)، امام حسین (ع) هم همین الگو را داشتند. درواقع یک الگو به شرطی فرازمانی می شود که قاعده کلی و پرتکرارتبدیل به یک اصل شده باشد و شیعیان برجسته آنرا یاد گرفتند بدین سبب روند کشف سیره امیرالمومنین (ع)، روند مشکلی است.
این سخنران مذهبی افزود: برخلاف ما که اهل قدرت هستیم و وقتی پست و مقامی می گیریم نسبت به کارگزارانمان لکنت می گیریم ایشان نه فقط نسبت به کارگزارانشان ابداً لکنت نمی گیرند بلکه اگر حرفی درباره آنها شایع شود حضرت بلافاصله خطاب به آن فرد نامه می نویسد و از کارگزار توضیخ می خواهد. یعنی این که مردم همه بی گناهند اما نسبت به کارگزار نگاه عادی ندارد و قدری سخت گیری می کند و اینها همه اصول است. یکی از نگرانی های من در این بحث این است که ساحت قدسی عدل بینظیر امیرالمومنین (ع) ازعرشش پایین نیاید. گاهی ما حکومت امیرالمومنین (ع) را بعنوان مثالی می بینیم. عده ای هم فکر می کنند این خوب است اما به نظر من این ظلم است. این که فکر نماییم امیرالمومنین (ع) می خواست کاری کند که ضرب المثل بماند همان چیزی است که جریان هایی که می خواهند امیرالمومنین را از جامعه دور کنند می خواهند. در ۵۰ سال اخیر ما درکی از سیره امیرالمومنین (ع) داریم که افرادی مثل دکتر شریعتی و سریال امام علی در آن خیلی مؤثر بودند و البته که خدمتهایی به جامعه اسلامی کردند اما تصویر نادرستی از نهج البلاغه و این حضرت به ما ارایه داده بطورمثال حضرت علی (ع) همه جا یک شکل رفتار نکرده و نگاه کرده که ببیند کجا ظلم کمتری به اجتماع صورت می گیرد.
در ادامه برنامه مجری و سردبیر برنامه بیان کرد که این که در مورد سیره امیرالمومنین (ع) اینهمه پیچیدگی روشی وجود دارد ما را به ناامیدی نمی رساند و به این سمت ما را نمی برد که محافظه کار شویم و روحیات تجمل گرایانه خودمان را تئوریزه کنیم؟
کاشانی پاسخ داد: ما باید بدانیم ار بخواهیم حکومت حضرت امیر را الگوی خودمان قرار دهیم کاربسیار پیچیده و سنگینی در پیش داریم و هیچ گاه نمی توانیم کسی مثل او شویم چون او قبله و آرمان ائمه معصومین ما بوده است. من متأسفم که هنوز تلاش گسترده نکردیم یعنی هنوز برای خیلی از پرسش عا پاسخ نداریم ویا اصلاً فکر نکردیم یعنی محل بحث اهل فکرمان نبوده است. بطورمثال اگر بودجه ای برای بیت المال باشد و قرار باشد تقسیم شود خیلی مهمست که با عدالت وبرابری این کار صورت گیرد و اگر قرار باشد این اتفاق با الگوی علوی صورت گیرد، نخستین قدمش این است که مرکز پژوهش های مجلس و مراکز اندیشه ورزی حوزه و دانشگاه در این زمینه فکر جدی کنند اما این اتفاق نیفتاده به جایش سوال را پاک کردند. اتفاقاً من به عمد می گویم که چنین کاری اصلاً کار آسانی نیست و در حدی نیست که جوانانی دور هم بنشینند و بگویند می خواهیم نظام حکمرانی علوی داشته باشیم درواقع می خواهم نگاه ساده انگارانه به این مسئله را دور کنم تا گرفتار گروههای انحرافی نشویم چون این بحث پختگی دارد.
وی افزود: دربخشی از سریال امام علی (ع) به کارگردانی آقای میرباقری مالک خیلی شناخته شده است و عمار خیلی پررنگ نیست چون حاصل نگاه خاصی بود که گوشه ای از عظمت را نشان می داد. در قسمتی از سریال از عمار می پرسند علی (ع) کجاست؟ او می گوید: علی یا دنبال عدالت یا کنج عزلت گزیده است. این جمله به نظر جمله بسیار خطرناک و از نظر من این جمله و دوگانه با واقعیت امیرالمومنین (ع) ابداً سازگار نیست.
دیانی اظهار داشت: بله این دوگان بسیار برای حضرت مطرح می شود که اگر عدالت برای حضرت محقق نشود حکمرانی را رها می کند.
کاشانی بیان کرد: بله این تلقی تمثیلی است ولی قابل اجرا نیست. این درحالیست که ما باید امام علی (ع) را بعنوان یک امام زنده برای هرلحظه مان ببینیم. امیرالمومنین (ع) در شرایطی به حکومت رسید که مردم از ظلم های ساختاری و فساد سیستماتیک خسته شده بودند و فکر می کردند امام علی (ع) مصلح اجتماعی است و ایشان هم دنبال تغییر بود اما فرمود که میزان تغییر بستگی به شرایط بیرونی دارد و این نیست که روز اول بتوانم همه مشکلات را حل کنم بدین سبب نگاه حضرت تدریجی است. برخی به ایشان می گویند فدک را پس بگیر یا فلان کار را بکن ایشان می فرمایند من اگر قرار باشد دست روی همه مشکلات بگذارم فقط شما چند نفر برای من می مانید اما فرصت تحقق عدالت از بین می رود و حکومت از هم می پاشد چون چشم مردم به دنبال تغییر است.
وی در ادامه مثال هایی از اقدامات امیرالمومنین (ع) در دوران حکومتش ذکر کرد.
کاشانی سپس به تشریح واکنش های عدالت خواهانه امام علی (ع) پرداخت و توضیح داد: در سه مرحله واکنش های عدالت خواهانه حضرت را فهمیدیم. اول مواردی را که جامعه آن زمان، فساد کامل را درک می کند یعنی برای جامعه شبهه ای نیست که فساد بارز است مثل برخورد با معاویه. مرحله دوم مواردی است که امیرالمومنین (ع) فساد می بیند اما با قدری روشنگری و اقناع درک فساد حاصل می شود اما یک زمانی است که اقناع مشکل است در چنین موقعی حضرت رفتار را به تعویق می اندازد تا مردم بفهمند چه اتفاقی درحال افتادن است به تعبیر امروزی تا وقتی که «جهاد تبیین» صورت بگیرد یعنی تا تبیین رخ ندهد حضرت اقدام نمی کنند یعنی تا جامعه همراه نشود اقدام جدی و اصلاحی نمی کند چون می داند اگر مردم همراه او نشوند مشکلاتی ایجاد می شود که نمی تواند عدالت را برقرار کند. اگر این سه گانه را درنظر بگیریم برای منطق الگوگیری به برخی ازموارد خاص بپردازیم.
وی در آخر اظهار داشت: مشکلی که امروز داریم این است که مطالبه عدالت داریم ولی مسئول یا ساختار مقاومت کند. اینجا دیگر نباید به نام امیرالمومنین (ع) توجیه شو چون بدنه اجتماع خلأ دارد. خیلی وقت ها همه ما مشکل را می دانیم اما یا لکنت داریم یا تعلل ولی این خطا را در سیره حضرت ندیدیم. یعنی جایی نیست که جامعه از ایشان مطالبه کند و ایشان بگویند نه. اتفاقاً برعکس است.
منبع: كادو دونی
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب