نشست بررسی كتاب تاریخ نگاری و عكاسی ؛
رحمانیان: قدرت تصویر از بمب اتم بیشتر است
كادو دونی: داریوش رحمانیان در نشست بررسی تاریخ نگاری و عكاسی با اشاره به اینكه جامعه دانشگاهی باید در جهت اقتباس دانش دیدمانی مدرن گام بردارد، اظهار داشت: قدرت تصویر از بمب اتم بیشتر است.
به گزارش كادو دونی به نقل از روابط عمومی موسسه خانه كتاب، نشست معرفی و بررسی كتاب «تاریخ نگاری و عكاسی» با حضور نعمت الله فاضلی، داریوش رحمانیان و محمد غفوری عصر دوشنبه (۲۵ دی ماه) در سرای اهل قلم برگزار گردید.
محمد غفوری، گردآورنده كتاب «تاریخ نگاری و عكاسی» در این نشست اظهار نمود: استفاده از تصاویر برای انتقال تاریخ صرفاً به ظهور عكاسی محدود نمی گردد بلكه پیش از آن هم نقاشی تاریخی، رسانه های بصری مشابه آن و... در دسترس بودند؛ همه این تلاش ها برای انتقال تاریخ تكامل پیدا كرد تا اینكه عكس به وجود آمد.
وی با اشاره به اینكه تمام محصولات صنعت دیداری در اثری به قلم «برك» عرضه شده اند، اظهار داشت: زمینه شخصی گردآوری كتاب «تاریخ نگاری و عكاسی» پژوهش تعدادی دانشجو درباره تصاویر تاریخی بود. این اثر می تواند متكای آثار جامع تر در این زمینه باشد.
غفوری با اشاره به اینكه یكی از بزرگترین گنجینه های تاریخ عكس مانند «گنجینه كاخ گلستان» را در اختیار داریم، توضیح داد: وضعیت تاریخ نگاریِ متكی بر اسناد بصری، در ایران از مشكلات ویژه ای رنج می برد. بیشتر عكس ها در متون تاریخی ما در كتاب های عامه پسند عرضه شده اند كه به واقع صدمه جدی محسوب می شود؛ این صدمه ها در كتاب «تاریخ نگاری و عكاسی» عرضه شده اند.
گردآورنده كتاب «تاریخ نگاری و عكاسی» اضافه كرد: این اثر مجموعه مقالاتی را دربردارد كه هر كدام در یك مبحث متفق القول هستند و آن این است كه استفاده از عكس در تاریخ باید با نگاه انتقادی توام باشد. مواجه انتقادی با عكس ها به رخنه در پوسته ظاهری عكس ها نیازمند است.
وی با اشاره به اینكه حرف كلی مقالات این اثر، آن است كه برون قاب عكس ها نقش مهمی در فهم ما از عكس ها دارد، اظهار داشت: سیر ترتیب این مقالات به گونه ای است كه از مباحث ابتدایی اولیه درباره تاریخ شكل گیری رویكرد استنادی عكس نگاری شروع می گردد. سپس به یك سلسله مسائل روش شناختی اشاره می كند و در ادامه، بحث های روش شناختی عملی در مواجه با برخی تصاویر تاریخی عرضه شده اند.
داریوش رحمانیان، پژوهشگر تاریخ و دانشیار گروه تاریخ دانشگاه تهران در این نشست اظهار نمود: مجبورم سخنان تكراری خودم را دوباره تكرار كنم و آن این است كه ما در ایران رشته ای به نام تاریخ نداریم. چیزی كه در ایران شكل گرفته یك نیم رشته است كه معماری نشده و یك رشته نماست. یك نیستِ هست نما داریم به نام رشته تاریخ. ازاین رو سواد تاریخی ما اكنون دچار بحران است. آرزو دارم زمانی برسد كه رشته تاریخ بازسازی شود سپس رویشی پیدا كند و جوشش در آن تولید شود و بشود در درون آن گرایشی یا دپارتمانی میان رشته ای به نام تاریخ عكاسی تأسیس كرد.
وی ادامه داد: برخلاف برخی ها كه می گویند انسان فقط تاریخ دارد و در مقابل بعضی دیگر اظهار دارند كه انسان فقط طبیعت دارد، بنده صراحتاً معتقدم انسان در آن واحد هم تاریخ دارد هم طبیعت. ازاین رو وقتی بحث از تاریخ و ربط آن با عكاسی پیش می آید، باید به این مورد توجه گردد.
رحمانیان توضیح داد: جوهر عكس را هیچ نظریه واحدی نمی تواند توضیح دهد اما از یاد نبریم كه هم دوربین و هم عكس، هستی های تاریخ مند هستند. در طول تاریخ ماهیت، صحبت هایی كه درباره عكس گفته شده است، متناقض اند اما این به آن معنا نیست كه این درست و دیگری نادرست است بلكه به این معناست كه اصلاً یك تناقض میان عكس، دوربین و عكاسی وجود دارد.
این پژوهشگر ادامه داد: در سده نوزدهم آن هایی كه از عكس بعنوان سند عینی یاد می كردند، همواره ادعا داشتند كه عكس كاملاً یك سند واقعی است. امروزه وقتی به فرایند تولیدات عكاسانه می نگریم، متوجه ساده لوحانه بودن این ادعا می شویم كه دوربین راستگو است. اما منظور ما این نیست كه دوربین دروغگو است بلكه دوربین، هم راست می گوید هم دروغ. دوربین هم سند تولید می كند، هم كشف حجاب می كند، هم حجاب می دهد، هم نور است هم تاریكی، هم نابودكننده است هم فراموشی آفرین است و هم خاطره تولید می كند؛ این تناقض ها در ذات عكاسی نهفته اند.
وی اضافه كرد: یكی از نخستین كسانی كه درباره دوربین تعبیر درستی به كار برد مخترع دوربین بود كه از آن بعنوان قلم طبیعت یاد كرد. قلمی كه بر زخم های طبیعت مرحم می گذارد. بعدها در سده ۲۰ یك عكاس مجارستانی از سواد دیدمانی و سواد عكاسانه سخن اظهار داشت كه بر جهان امروز چیره شده است و سپس یك كارشناس نامدار عكاسی هم از عكاسی به مومیایی كردن زمان یاد كرد.
رحمانیان بیان كرد: خوشبختانه و از جهتی متأسفانه كتاب «تاریخ نگاری و عكاسی» اولین كتابی به حساب می آید كه درباره تاریخ عكاسی به زبان فارسی سخن گفته است. گزینش مقالات این مجموعه بسیار هوشمندانه صورت گرفته است. بعضی از ۷ مقاله عرضه شده در این اثر می توانند به تنهایی مبحث یك نشست باشند.
این پژوهشگر با اشاره به اینكه آقای محمد غفوری یكی از استعدادهای درخشان در این زمینه به شمار می آید، اظهار داشت: یكی از مفاهیمی كه در حوزه عكس باید به آن توجه گردد، مفهوم معروف كادر مرزنما است. یعنی عكاسی، عكس گرفتن از چیزی در بیرون نیست بلكه رخدادی تاریخ مند است. عكاسی كه محدودیت ها و توانمندی های خودش را دارد، چیزی را كادربندی می كند و چیزی را از بیرون به كادر عكس می كشد. ازاین رو آن مطلب كه «عكس یك سند عینی بدون آلودگی ذهن است» الان جزء اسطوره های ورافتاده است؛ این مورد به خوبی در مقالات كتاب «تاریخ نگاری و عكاسی» عرضه شده است.
وی در انتها اظهار نمود: اگر ایران و جامعه دانشگاهی هر چه زودتر به فكر اقتباس دانش دیدمانی مدرن كه به نهادینه سازی این سواد در ایران منجر شود، نباشد، ممكن است ایران دچار صدمه های شدیدی شود. چون قدرت تصویر از بمب اتم بیشتر است ازاین رو هر چه در این زمینه سرمایه گذاری شود باز هم كم است.
نعمت الله فاضلی، نویسنده و دانشیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در ادامه این نشست اظهار نمود: كتاب «تاریخ نگاری و عكاسی» چند خصوصیت جالبی دارد كه شاید همین خصوصیت ها سبب شده است بنده كه نه عكاس هستم و نه مورخ به خود اجازه سخنرانی درباره این اثر را بدهم؛ افرادی كه مقالات این اثر را نوشته اند نه عكاس اند و نه تاریخ نگار بلكه در بین آن ها استاد مطالعات رسانه و روزنامه نگار، كارشناس مطالعات فرهنگی، فیلسوف و جامعه شناس به چشم می خورد. این مورد مبین این مطلب است كه مطالعات عكاسی و تاریخ نگاری یك حوزه میان رشته ای است. موضوعی است كه در نتیجه تحولات دوره معاصر بخصوص در نیم قرن اخیر گسترش چشمگیری پیدا كرده است.
وی با اشاره به دومین خصوصیت كتاب «تاریخ نگاری و عكاسی» اظهار نمود: مطالعات تاریخ نگاری و عكاسی، جزء مطالعاتی به حساب می آید كه در بخشی از دنیای فراپیچیده ما وجود دارد. مبحث ساده و سرراستی نیست كه در یك رشته بگنجد و با زبان تخصصی و همگن درباره تاریخ نگاری و عكاسی صحبت كند. این اثر به خوبی از عهده این بحث برآمده است.
فاضلی توضیح داد: كتاب «تاریخ نگاری و عكاسی» مبین این مطلب است كه پیوند تاریخ نگاری و عكاسی پیوندی است كه در نتیجه تحولات رسانه ای و جهانی و تكنولوژی و... میان تمام ساحت های موجودی انسان، جامعه و فرهنگ به وجود آمده است. ازاین رو به زبانی نیاز داریم كه بتواند پیوندهای موجود میان این ساحت های مختلف را نشان دهد. این زبان تلفیقی از تمام حوزه های اقتصاد، جغرافیا، جامعه شناسی و... است؛ این نوشتار به خوبی توانسته است فهم ساحت های وجودی را عرضه نماید.
این نویسنده اضافه كرد: این كتاب را به شكل های مختلف می توان خواند اما خوانش مورخانه كه اساساً می تواند یكی از خوانش های غالب به این اثر باشد تنها خوانش آن نیست بلكه این نوشتار می تواند خوانش مطالعات فرهنگی، انسان شناسانه، عكاسانه، جامعه شناسانه، مطالعات رسانه و... هم داشته باشد؛ امیدوارم در آینده نزدیك این اتفاق رُخ دهد.
وی با اشاره به اینكه كتاب «تاریخ نگاری و عكاسی» از دریچه دوربین به دنیای معاصر نگاه می كند، توضیح داد: این كتاب دو محور اصلی دارد؛ نخست، بحث های روش شناسانه و معرفت شناسانه پیوندهای عكاسی و تاریخ نگاری است. محور دوم، فرهنگ است؛ این كه چگونه می توانیم از پیوندهای عكاسی و تاریخ نگارانه به تفسیرهایی درباره فرهنگ مدرن، فرهنگ معاصر و معاصریت فرهنگ دست یابیم. رویكرد این كتاب كوشیده است خصوصیت های فرهنگ معاصر (مدرن) را توضیح دهد.
فاضلی بیان كرد: این كتاب به مخاطبان چشم اندازی از كل خط سیر تحولات تمدن و فرهنگ نشان داده است. همینطور این اثر نشان داده است كه جایگاه تصویر در این خط سیر چگونه است. این نوشتار به مخاطبان می آموزد كه ظهور عكاسی ساختار ادراك انسان را تغییر داد. همینطور این اثر تا حدودی بحث های تئوریك عكس شدن را مطرح كرده اما در این زمینه خیلی موفق نبوده است. ناگفته نماند كه درباره فرایند عكس دیدن خیلی خوب بحث كرده است. همینطور این اثر تا حدودی به عرصه عكس گرفتن كه بسیار پیچیده است، پرداخته است.
این نویسنده اظهار نمود: عكاسی نه تنها تاریخ ما را شكل داده است بلكه این پدیده (عكاسی) هم تحت تأثیر تحولات تاریخی، شكل های تازه ای گرفته است كه با باید این شكل ها را بیاموزیم؛ كتاب «تاریخ نگاری و عكاسی» به خوبی به آن ها یعنی توجه به فهم شكل های تازه ای از تاریخ عكاسیك و تصاویر تاریخی پرداخته است.
وی بیان كرد: این كتاب به مخاطبان می آموزد كه عكس فقط اطلاعات را انتقال نمی دهد بلكه موقعیت هایی از تجربه و زندگی و احساسات را شكل می دهد كه بخش عظیمی از آن در دایره خودآگاهی ما نیست.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب