به بهانه روز جهانی كودك
تلویزیون جایگزین خلاءهای ارتباطی بچه ها نمی گردد
به گزارش كادو دونی در جهانی كه مصرف رسانه توسط كودكان اجتناب ناپذیر است والدین نباید فراموش كنند كه تلویزیون (به طور كلی تمام رسانه ها) نمی تواند جایگزین خلاءهای ارتباطی كودكان باشد.
خبرگزاری مهر، سرویس فرهنگ- محمد فیروزی:
از زمانی كه رسانه ها بخصوص تلویزیون جایگاه اصلی خودش را در جهان نوین پیدا كرد سه كار ویژه اصلی برای آن تعریف شد. آموزش، اطلاع رسانی و عرضه اخبار و انتقال فرهنگ؛ سه كاركردی كه وقتی در ارتباط با كودك به آن نگریسته شود اهمیت دوچندانی پیدا می كند. امروز كه كودكان در دنیایی پیچیده تر از یك قرن قبل زندگی می كنند استفاده از رسانه برای آنها جایگاه مهم تری پیدا كرده است. بعنوان مثال زمانی اگر كودكی توسط والدینش چندساعت به مهد (به عنوان یك مركز تخصصی نگهداری موقت كودكان) سپرده می شد انتظار این بود كه وقت بیشتری را با همسن و سالهای خود بگذراند و احیانا تماشای برنامه های تلویزیونی كمتر در اولویت برنامه های مهد بود. اما امروز حتما در برنامه های چنین مراكزی استفاده از تلویزیون و سایر رسانه ها در اولویت بیشتری است.
در جهان كنونی كودكان در خانه و كنار خانواده هم مجبور به استفاده از رسانه هستند و تلاش و تقلای خیلی از والدین امروزی این است كه كودكان شان را بیشتر با انواع رسانه ها مأنوس كنند تا احیانا در محیط های كوچك آپارتمانی دقایقی آسایش پیدا كنند و به امور دیگرشان بپردازند. شاید برای خیلی از شهرنشینان دیدن این تصویر كه پدر یا مادری آخرین مدلها از گوشی هوشمند خویش را به فرزندش سپرده تا وی در محیط گرافیكی و مجازی بازی كند و رویاهایش را بسازد تصویر غریبی نباشد.
رسانه جزء لاینفك زندگی كودكان
تلویزیون، بازی های دیجیتالی (در گوشیهای تلفن و كنسول های بازی) و سرگرم شدن كودك در اینترنت بخش جدایی ناپذیری از زندگی كودكان جهان امروز است و به موازات اینكه دولت ها برای توسعه فناوری های اطلاعات سرمایه گذاری می كنند سهم كودكان هم از مصرف رسانه ها بیشتر می شود.
این گزارش هم قصد ندارد به تقبیح صرف یا تشویق مفرط این مورد بپردازد كه كودك باید از رسانه ها استفاده نماید. بطور حتم كودكی كه از رسانه استفاده می نماید ظرفیت های بیشتری از او -به طور بالقوه- می تواند شكوفا شود نسبت به كودكی كه هیچ گاه در معرض رسانه ها قرار نگرفته است. (حداقل در جهان امروز این گزاره صادق است) این وضعیت حالت متقابلی هم دارد یعنی اگر كودك بدون كنترل و با هدف سرگرم شدن با رسانه ها مأنوس شده باشد تا والدینش به آسایش لحظه ای برسند می تواند صدماتی دربر داشته باشد چون كه كودك در زمره مخاطبانی است كه در مقابل رسانه ها نمی تواند از خود محافظت كند و ذهن او مرزهای واقعیت و تخیل را نمی تواند تفكیك كند و قرار گرفتن كنترل نشده مقابل رسانه ها می تواند بدون عواقب نباشد.
بنابراین امروز كه روز جهانی كودك است در نوشتار پیش رو از منظر بعضی تحقیقات رسانه ای تأثیراتی كه رسانه بر كودك می گذارد مورد بررسی قرار می گیرد.
رسانه پنجره ای به جهان نادیده های كودك
مك كوئیل اعتقاد دارد كه رسانه ها همچون دریچه ای به جهان خارج برای فرد عمل می كنند و بر نگرش و رفتارهای افراد موثرند به عبارتی رسانه ها نقش میانجی میان واقعیت اجتماعی و تجربه فردی ایفا می كنند. میانجی مخاطب با دیگران و تجربه ای خارج از ادراك یا تماس مستقیم او، مانند پنجره ای رو به جهان خارج، مفسر حوادث پیچیده، تریبون انتقال اطلاعات و عقاید، آیینه ی بازتابنده جامعه یا پرده و حجابی بر حقیقت و خدمت به مقاصد تبلیغاتی ناظر بر میانجی بودن رسانه های جمعی در روابط اجتماعی است. این تعریف دانشمند صاحبنظر در حوزه رسانه را برای كودكان هم می توان تعمیم داد. همان گونه كه گیدنز هم اعتقاد دارد رسانه ها نقش مهمی در تبلیغ سبك زندگی برای افراد دارد. اما ذیل همین تعریف ها می توان به این تذكر بسنده كرد كه والدین می بایست مراقب باشند كه از پنجره رسانه ها كودك شان چه چیزی را می بیند. آیا به تماشای كارتونی نشسته است كه عشق، ایثار، فداكاری و نوع دوستی را به تصویر می كشد یا بالعكس قهرمانی محبوب كودكان ساخته است كه برای رسیدن به اهدافش حاضر است همه كس را قربانی كند و «كشتن» بخشی از عادت روزمره اش است!؟
بروز رفتار خشن كودك و مصرف رسانه همبسته اند
رسانه های آمریكا سهم زیادی در تولید محتوای خشن در جهان دارند و البته توزیع كننده وسیع این محتوا در جهان هم هستند و اندیشمندان حوزه رسانه ها در این كشور نگرانی زیادی را ابراز كرده اند. بخصوص كه این نوع محتواها بركودكان تأثیر مخربی دارد. در این خصوص آكادمی بیماری های كودكان در آمریكا از 20 سال پیش كمپینی را با عنوان «مسائل رسانه ای» راه اندازی نمود تا به متخصصان كودك، والدین و كودكان كمك نماید تا از اثرات رسانه ها بر سلامتی كودك و نوجوان آگاهی یابند.
بر اساس نتایجی كه تحقیقات این انجمن انجام داد مشخص شد كه بچه ها در آمریكا 4 ساعت در روز تلویزیون تماشا می كنند كه با افزودن سهم استفاده از بازی های كامپیوتری و اینترنت رقم بالاتری می شود. [اتفاقی كه به شكل مشابه در كشورمان هم در حال رخ دادن است] همین وضعیت سبب گشته است كه كودكان و نوجوانان در آمریكا سهم كمتری را به گذراندن وقت با همسن و سالان خود بگذرانند.
در مورد بروز رفتارهای خشن توسط كودكان (و نوجوانان) تحت تأثیر رسانه هم تابحال تحقیقات زیادی شده است كه اغلب درآنها بین بروز این رفتارها و استفاده از رسانه رابطه پیدا شده است. نتایج یك تحقیق در سال 2004 نشان داده است بین رفتار خشونت آمیز توسط كودكان و مشاهده چنین رفتارهایی در رسانه ها (اعم از بازی های كامپیوتری و تلویزیون) همبستگی هست. به عبارتی هرچند رسانه ها عامل بروز رفتار خشن توسط كودكان نیستند اما قرار گرفتن كودك در معرض رسانه ها، بروز رفتارهای خشن را بیشتر می كند. چنین كودكانی اغلب پرخاشگرتر هستند و با معلمان و همكلاسی های خود بیشتر درگیر می شوند و افت تحصیلی پیدا می كنند.
چند تأثیر مستقیم و غیر مستقیم رسانه بر وزن كودكان
درگیر شدن كودكان با چاقی هم همچون عوارض استفاده بیش از اندازه كودك از رسانه هاست كه نتایج یك تحقیق در آمریكا آنرا اثبات نموده است. موضوعی كه غیر قابل پذیرش هم به نظر نمی رسد. هرچه كودك وقت خویش را بدون تحرك پای رسانه ها می گذراند، بیشتر از بازی هایی كه جسمش را به تحرك وادار می كند محروم می شود. البته به غیر از این مورد تبلیغات خوراكی های ناسالمی هم كه در رسانه ها تبلیغ می شود و برای كودك جذابیت دارند و در نهایت توسط وی استفاده می شوند هم همچون اثرات غیرمستقیم رسانه بر چاقی كودكان معرفی شده است.
رسانه جهان كودك را بازتعریف می كند؟
بر اساس نظریه كاشت كه حاصل فعالیت جرج گربنر است هم استفاده كودكان توسط رسانه ها اینگونه قابل توضیح است كه مصرف بیش از اندازه رسانه سبب می شود فرد جهان را به جای آنكه بر مبنای واقعیت های بیرونی متوجه شود بر مبنای آنچه رسانه ها به او ارائه كردند، درك كند. بر همین مبنا كودك كه بخش تخیلات ذهنی اش قوی تر است راحت تر تحت این كاركرد رسانه ها قرار می گیرد.
تلویزیون بچه ها را با پیچیدگی ها آشنا می كند
تأثیر تلویزیون بر بچه ها را بر مبنای نظریه استفاده و رضامندی هم می توان به شكل دیگری توضیح داد در خصوص اینكه مخاطب برای برآوردن نیازهای خود به سراغ تلویزیون می رود. به عبارتی انگیزه های زیادی وجود دارد كه فرد از تلویزیون (به طور عامل رسانه ها) استفاده می نماید تا به نیازهایش پاسخ دهد. این قضیه در ارتباط با استفاده كودكان به این شكل مفهوم پیدا می كند كه او با در استفاده قرار دادن رسانه ها با جهانی پیچیده تر از آنچه در اطرافش هست مواجه می شود. ازاین رو نیازهای جدید و توأم با آن اضطراب بیشتری متوجه اش می شود و برای پاسخ دادن به این انگیزه ها مخاطب فعال رسانه ها می شود و به شكلی كم كم از دنیای كودكی خود فاصله می گیرد.
رسانه جایگزین خلاء ارتباطی كودك نمی شود
لیست تحقیقات و نظریات در رابطه با استفاده رسانه ها توسط كودكان را می توان حالا حالاها ادامه داد. خیلی از این تحقیقات هرچند هشدارهای جدی در مورد مصرف رسانه كودك می دهند اما هیچ یك مصرف رسانه را به كل نهی نمی كنند. چون كه در عمل جهان امروز با رسانه ها در هم تنیده شده است و زندگی بدون رسانه امكان پذیر نیست. با این وجود سفارش هایی در این خصوص به والدین می شود. همچون اینكه در وهله اول والدین می بایست بر زمان مصرف رسانه های كودكان خود و البته محتوایی كه مورد مصرف قرار می دهند نظارت داشته باشند. این سفارش ها اضافه می كنند كه والدین باید با كودك خود حرف بزنند و برایش وقت بگذارند، به عبارتی رسانه نباید جایگزین خلاءهای عاطفی و ارتباطی كودك شود. البته صحبت كردن در مورد محتوای رسانه ها هم و هنجارهایی كه والدین در مورد مصرف رسانه ای وضع می كنند یكی از سفارش ها در این خصوص است. حتی بهتر است در مورد احساسات كودك ناشی از مصرف رسانه های مختلف و برنامه هایی كه ملاحظه می كند مورد پرسش قرار گیرد و بهانه ای برای حرف زدن باشد.
فراموش نكنیم بر مبنای نتایج یك تحقیق داخلی با عنوان «كودك، رسانه و ارتباط متقابل» كه توسط محمد حسن عظیمی و یونس شكرخواه انجام شده است نشان داده است برای مدیریت رسانه در حوزه كودك لازم است یك عزم عمومی از سطح محلی تا بین المللی صورت گیرد با این وجود در این زمینه خانواده هنوز نقش محوری را دارد. اهمیت دادن والدین به كسب دستورهای سواد رسانه ای در كاهش اثرات منفی رسانه ها بر كودك می تواند بهترین نتایج را به همراه آورد.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب