نقد كتاب؛
یك كتاب بد از نویسنده ای مهم، وقتی تاگ سازی فوئنتس شكست می خورد
به گزارش كادو دونی رمان كنگره ادبیات اثر سزار آیرا، حاوی داستانی راكد و بی جذابیت است كه انگیزه ای را برای خوانده شدن توسط مخاطب، به وجود نمی آورد.
خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ _ صادق وفایی: ترجمه داستان بلند یا رمان كوتاه «كنگره ادبیات» اثر سزار آیرا نویسنده آرژانتینی شهریور سال قبل توسط نشر چشمه منتشر و راهی بازار نشر شد. آیرا نویسنده مهمی در عرصه ادبیات آرژانتین است كه البته در ایران كمتر شناخته شده است.
از این نویسنده، تاكنون ۳ كتاب به فارسی ترجمه شده كه بازگردانی ۲ عنوان از آنها به عهده ونداد جلیلی بوده و طی دو سال ۹۶ و ۹۷ چاپ شده اند. این نویسنده را بعنوان یكی از نویسندگان خلاصه و مختصر و مفید نویس می شناسند كه حجم عموم آثارش كمتر از ۱۰۰ صفحه می گردد. البته «كنگره ادبیات» خلاف این مساله را ثابت می كند.
آیرا از نویسندگان مهم آرژانتین است اما اهمیت او سبب نمی گردد تا بر بد بودن كتاب «كنگره ادبیات» سرپوش بگذاریم. ریتم و سرعت آهسته پیشروی داستان، یكی از خصوصیت های نوشته های آیرا است كه البته در «كنگره ادبیات» هم در حد كشنده ای مخاطب را آزار می دهد. اما مشكل جایی مضاعف می گردد كه علاوه بر سرعت كم و پیش نرفتن داستان، فلسفه بافی های بیهوده و بی كاربرد نویسنده، روایت و داستان را مختل می كند.
داستان «كنگره ادبیات» درباره نویسنده و دانشمند دیوانه ای است كه می خواهد با تاگ سازی یا همان فرایند شبیه سازی با استفاده از یك سلول، كارلوس فوئنتس نویسنده سرشناس مكزیكی را تكثیر كند. كل داستان در ۸۶ صفحه روایت می گردد تا با یك مقدمه كه مربوط به یك ریسمان افسانه ای از دزدان دریایی و گنج شان است، شروع شده و در نهایت به این جا ختم شود كه فرایند شبیه سازی سرانجام مضحكی پیدا كند. دانشمند دیوانه زنبور شبیه سازی و تربیت شده ای دارد كه او را مامور می كند تا یكی از سلول های بدن فوئنتس را برایش بیاورد. اما در نهایت مشخص می گردد كه زنبورِ مامورشده، سلول كراوات فوئنتس را با خود آورده است!
شاید طرح چنین قصه ای برای گروهی از مخاطبان جذاب و هیجان انگیز باشد اما طبیعتا با چنین پایانی می شد آنرا در قالب یك حكایت یا داستان فكاهی كوتاه نوشت. احیانا توجیه نویسنده این است كه در خلال چنین روایت گسترده و آهسته ای مقرر است مسائل فلسفی مطرح شوند و این داستان در واقع بهانه طرح آنها بوده است. اما این كتاب اصلا در بیان و انتقال این مفاهیم موفق نیست چون بعد از بیست یا سی صفحه ابتدایی، صدای روایتِ نویسنده به علت سرعت كُند و یكنواختی شدید، برای مخاطب تكراری و تبدیل به آهنگی ثابت و بی تغییر می گردد كه خواننده اصلا رویش تمركز نخواهد داشت. به عبارت دیگر مخاطب «كنگره ادبیات» هنگام مطالعه این اثر مرتب در انتظار است تا این گونه جملات زودتر تمام شده و چند سطری از قصه روایت شود. مثلا:
«برعكس، موجود كاملْ كاملا بی بدیل است. كمال به خودی خود كمال است. یا بیان كامل تفاوت. بنابراین ترویج كمال با همكاری در امری مترادف است كه زمانی یك حواری جوان آنرا وظیفه ای نامید كه باید زندگی مان را وقف آن كنیم: به دنیا آوردن انسان.»
از طرفی اتفاقات رمان، مانند قطعات پازل جدا از یكدیگری هستند كه هیچ ارتباط یا ریسمان منطقی آنها را به یكدیگر متصل نمی نماید. ریسمان ماكوتو، اسرارآمیز بودنش و كشف چگونگی كار كردنش معلوم نیست كه چه ارتباطی با تاگ سازی كارلوس فوئنتس دارد و اصلا چرا باید ماجرای این ریسمان افسانه ای در بستر داستان روایت شود. دوستی ها و ارتباطات شخصیت راوی هم كمكی در فضاسازی یا پیش برد داستان نمی كنند و مانند جزیره های جدا از داستان یا جزیره اصلی هستند.
از معدود نكات جالب این رمان، بخشی از واگویه های شخصیتِ اصلی یعنی نویسنده یا همان دانشمند دیوانه است كه درباره بازار نشر كشورش صحبت می كند. به نظر می آید جملاتی كه در این فراز داستان آمده اند برگرفته از واقعیت یا اشاره ای به آن باشند:
«اما حالا بحران اقتصادی اثر ژرفی در بازار نشر گذاشته است و این جوابی به وضع امیدواركننده سال های پیش است. این وضع امیدواركننده اسباب عرضه بیش از اندازه شد و كتابفروشی ها از كتاب هایی انباشه شد كه ناشران محلی منتشرشان می كردند. وقتی عرصه بر مردم تنگ آمد خریدن كتاب را پیش از هر كار دیگری كنار گذاشتند. انبارهای پركتاب سر دست ناشران باد كرد، نمی توانستند بفروشندشان و ناچار به كاهیدن تولید شدند. تولید چنان كاهش پیدا كرد كه یك سال بی تمام بی كار ماندم.» شاید بتوان چنین وضعیتی را با بازار نشر كشورمان مقایسه كرد.
یكی دیگر از فرازهای مهم این رمان هم نقد طبقات اجتماعی و بالاتری ها توسط آیرا یا به بیانی شخصیت راوی است كه می گوید: «فرهنگ غنی هنوز امتیاز انحصاری طبقات بالا باقی مانده است. اما دانشمند دیوانه خیال نداشت یك نفر از اعضای این طبقه را تاگ سازی كند. این طبقات، دقیقا به این علت كه به در اختیار داشتن قدرت قطعی و مطلق ذره ای تردید نداشتند و این قطعیت و اطمینان شان از نسلی به نسل دیگر منتقل می شد، نیات او را برآورده نمی كردند. بعد به فكر بازسازی یك نفر جنایت كار مخوف و خطرناك افتاد، اما این فكر در احساسات ریشه داشت: این فكر هیچ خاصیت برانگیزنده ای مگر طنین نیچه ای اش نداشت و ماهیتا پوچ بود.»
در مجموع، رمان «كنگره ادبیات» خواندنی نیست و نمی توان آنرا به دیگری پیشنهاد كرد. به نظر می آید علاوه بر استفاده از ایده تاگ سازی كارلوس فوئنتس، كلیت این رمان شكست خورده است. گفته شده «كنگره ادبیات» یكی از آثار مهم آیرا است. شاید چنین باشد، اما از آثار خوب و خواندنی او نیست.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب