ایران در بازار جهانی كتاب-۳
ادبیات در جریان ترجمه معكوس مظلوم ماند، ادبیات بومی برگ برنده ماست
كادو دونی: فرهاد حسن زاده با اشاره به اینكه ترجمه ادبیات در جریان ترجمه معكوس در ایران مظلوم واقع شده است می گوید توجه به موضوعات بومی مانند جنگ می تواند برگ برنده ما برای معرفی جهانی ادبیاتمان باشد.
خبرگزاری مهر-گروه فرهنگ: ترجمه معكوس و بازار جهانی كتاب یكی از مهمترین چالش های سال های اخیر بازار كتاب در ایران بوده است. تا كنون دو نهاد سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و اداره مجامع و تشكل های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در كنار بخش خصوصی در این زمینه فعالیت هایی داشته اند كه بعضی از آنها را می توان موفقیتی بزرگ و برخی را هم باید نوعی سرافكندگی به شمار آورد. خبرگزاری مهر در پرونده ای با عنوان «ایران در بازار جهانی كتاب» به بررسی چند و چون این پدیده پرداخته و از زبان نویسندگان و صاحبان اثر به بررسی زوایای مختلف این مساله خواهد پرداخت.
گفتگو با فرهاد حسن زاده نامزد ایرانی دریافت جایزه اندرسن امسال هم به همین بهانه انجام شد:
بعد از مراسم پایانی جایزه اندرسن امسال كه به هر تقدیر این جایزه را برای شما به ارمغان نیاورد، صحبت های زیادی عنوان شد كه یك نویسنده برای مطرح شدن در تراز جهانی و دریافت چنین جوایزی، به چیزی بیشتر از قلم و ادبیات خوش نیاز دارد. تجربه شما در این زمینه چه می گوید؟
هر نویسنده ای دنیای خاص خودش را دارد و در این فضا و دنیا اثری را خلق می كند. من بعنوان یك نویسنده ایرانی كه سی سال است در حال نوشتن هستم توانسته ام این دنیا اختصاصی را برای خودم و برای مخاطبانم تولید كنم. این به نظرم پنجاه درصد راه نویسندگی است. پنجاه درصد باقی منتهی به همان نكته ای می گردد كه شما می فرمایید. یعنی منتهی به راهی كه نویسنده را می تواند مبدل به یك برند جهانی كند.
راه این پنجاه درصد را نویسنده نباید طی كند؟
نه لزوما. به باور من فعالیت آژانس های ادبی و ناشران و حتی دستگاه های دولتی كه وظیفه پشتیبانی از نویسنده و معرفی آن را دارند در این طی طریق مشخص می گردد. شاید یكی از دلایلی كه من امسال در این جایزه اندرسن برگزیده نشدم به همین كم كاری ها بر می گردد. به ترجمه نشدن ها و معرفی نشدن های یك نویسنده كه لزوما نباید از جانب خود او صورت بپذیرد. وقتی ادبیات ایران تا لب مرز دریافت این جایزه رفت، جا دارد كه به صورت جدی به این فكر نماییم كه چه كارهایی نكرده ایم كه این مرز هنوز دست نیافتنی مانده است.
به طور مشخص از ترجمه یاد كردید و از نبود آن گله مند هستید. جریان ترجمه معكوس در كشور را كُند می بینید یا ناكارآمد؟
ما در سالهای اخیر ترجمه معكوس را انجام دادیم ولی حاصل آن چیزی نبوده كه باید باشد. به نظرم در این جریان به ادبیات كم لطفی شده و آنطور كه باید به آن پرداخته نشده است.
نویسنده های ایرانی بخصوص در حوزه قصه نویسی صاحب زبان و اندیشه ای هستند كه بتوانند مخاطبی خارج از جغرافیای ایران داشته باشند؟
در بعضی از آثار برخی نویسندگان این مساله وجود داشته و دارد و جا دارد كه یك سیستم و یا دستگاهی داشته باشیم كه بتواند این دست آثار را شناسایی كند و معرفی نماید. این كار نویسنده را به شكلی خودباوری می رساند كه بتواند با قوت بیشتری راه خویش را ادامه دهد.
این خودباوری را دولت باید در درون نویسنده قرار دهد یا كار بخش های غیر دولتی است؟
بر عهده هر دو. دولت باید هزینه مادی را تامین كند و لی انتخاب را به بخش خصوصی و نهادهای مردم نهادی كه تخصصی در حوزه ادبیات كار می كنند واسپارد. دولت معمولا كارشناس تخصصی ندارد اما نهادهای صنفی خصوصی این توان را دارند. دولت ها بعنوان مثال برای ترجمه آثارشان گرنت می دهند. ما هم چند سالی است كه می دهیم. اما این گرنت نباید منجر به ترجمه و انتشار اثر در كشور و عرضه آن در خارج از كشور شود. باید اجازه داد چرخه و روند طبیعی نشر طی شود. این اتفاق نیاز به حمایت جدی دارد.
مجموعه سی سال تجربه شما در حوزه ادبیات كودك و نوجوان به شما این اطمینان را داده است كه با تولید چنین روندی، اقبال جهانی به تولیدات ادبی ایرانی بخصوص در زمینه كودك و نوجوان زیاد خواهد بود؟
واقعیت این است كه هم برای ما و هم برای ناشران خارجی برای اقبال به آثار ایرانی مانعی جدی با عنوان كپی رایت قد علم كرده است. ما به این مساله به ظاهر اعتقادی نداریم و همین سبب شده ناشر مثلا اروپایی اول از همه آثار ما را نبیند و تازه اگر هم ببنید به خاطر پایبند نبودن ما به این قانون از ترجمه آن منصرف می گردد. من در سفر اخیرم به ایتالیا متوجه شدم كه ناشران قَدَری هم بوده اند كه خواهان آثار ایرانی بوده اند ولی به خاطر مساله كپی رایت از خیر آن گذشتند.
پس به نظر شما چقدر محتوای تولیدات ادبی ما برای مخاطب كودك و نوجوان مهیای عرضه جهانی است؟
بگذارید اینقدر قطعی نگویم. ما در عرصه شعر كار جدی برای ترجمه نكرده ایم و امیدی هم ندارم كه بتوانیم این كار را بكنیم. اول اینكه شعر از اساس امری تجربه ناپذیر است و در كنار آن مساله شعر كودك است كه مقداری خیال انگیری آن كه به نوع زیست كودكان ما بر می گردد سبب می گردد عملا این اتفاق نتواند رخ دهد.
در حوزه ادبیات داستانی وضع ما بهتر است اما تنوع و رقیب جدی زیادی داریم. به نظرم باید به موضوعات بومی كه دارای نگاه جهانی هستند اقبال بیشتری نشان بدهیم و به سمت تولید و ترجمه هدایتشان نماییم. مثلا مبحث جنگ یكی از همین دست موضوعات است و یا برخی صدمه های اجتماعی كه جامعه نوجوان و جوان ما را تهدید می كند. اینها تاریخ مصرف ندارد و بسیار هم موضوعاتی جدی و مهمی هستند كه در قالب ادبیات ایران می تواند تولید و سطح جهانی ترجمه و عرضه گردد.
در بحث ترجمه چطور؟ شما این اتفاق جاری در زمینه ترجمه را تهدیدی جدی برای ادبیات كودك در ایران می دانید؟
كارهایی كه در حال ترجمه است آثار گزیده غیر ایرانی است. نمی گردد خویش را در یك كفه و جهان را در كفه دیگر ترازو قرار داد. الان به علت تعدد ترجمه ها و تنوعشان مخاطب این حس را پیدا كرده كه گویا این آثار ترجمه كیفیت بهتری نسبت به آثار تالیفی دارند در حالیكه این قیاس نادرست است. با این همه من قائل به محدودیت نیستم. فكر می كنم اگر به مخاطب شناخت بدهیم و سیاست هایی در جهت پشتیبانی از تالیف اتخاذ نماییم كه نویسنده را زیر چتر نامحسوس حمایتی خود قرار بگیرد بشود بیش از این تالیف را در مقابل ترجمه حمایت كرد. یك نویسنده برای تالیف یك اثر شاید یكسال حداقل زمان بگذارد و تازه اگر همان سال منتشر شود او شش ماه بعد به حق الزحمه خودش می رسد. آن چتر حمایتی ناظر بر همین پدیده است. باید به او اطمینان خاطر داد كه ناشر اثرت هست و تو برو با خیال راحت بنویس.
مساله دیگر مساله شمارگان است. شمارگان های فعلی ارزش مادی این همه وقت گذاشتن از جانب نویسنده ها را ندارد. نویسندگی در كشور ما حرفه ای نیست و هنوز نمی گردد با آن ارتزاق كرد. اما اگر چتر حمایتی كه یاد كردم بر سر نویسنده قرار بگیرد می گردد او را به این مساله امید داد كه اثرت راه های زیادی برای پیمودن خواهد داشت و موفقیت های زیادی در انتظار اوست.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب