نگرانی از خشونت های منسجم این روزها
گل ها، بلال ها، روسری ها و ایده هایی كه بوی خون می گیرند
كادو دونی: از خشونت راه فراری نیست. گویا سرنوشت امروز ما به این پدیده اجتماعی تلخ گره خورده است. دیگری ها مدام تولید و بازتولید می شوند و انتخاب حالا دیگر سخت شده است.
خبرگزاری مهر - سرویس فرهنگی: علیرضا جباری دارستانی
چند سال پیش رسانه ها اخباری از یك درگیری و زد و خورد در جاده مازندران منتشر نمودند كه تبدیل به یكی از سوژه های فراگیر برای گپ و گفت و بحث های اجتماعی در فضای حقیقی و مجازی شد. این اتفاق در یكی از دوره های «چند روزِ تعطیل» سال رخ داد كه در این سالها با عزیمت تهرانی ها به شهرستان ها و عموما به شمال كشور همراه بوده است. در آن سال محور این رخداد تلخی كه در رسانه ها بازتاب یافت، حول «چند عدد بلال» می گشت؛ قیمت بلالها برای مشتریان تهرانی كه در تعطیلات با هیجانی فراوان راهی مناطق خوش آب و هوای مازندران بودند، قابل پذیرش نبوده و همین امر منجر به دعوای لفظی، سپس درگیری، بعد زد و خورد، متعاقباً چاقوكشی و در نهایت حمله به خودروی نیروی انتظامی و اقدام به شلیك تیر هوایی توسط ماموران می شود!
چندی بعد در تهران طی اتفاقی عجیب تر خرید چند شاخه گل از دخترك گل فروش سر چهار راه، توسط راننده یك ماشین و معطلی متعاقب آن كه منجر به قرمز شدن چراغ راهنمایی شد و معطل ماندن حدود 2 دقیقه ای رانندگانی شد كه پشت سر صف بسته بودند، سبب درگیری خونینی شد كه روزها و ماه ها طرفین را به معنای واقعی و دردسرسازی «معطل» كرد.
در شرایط متنوعی همه ما اینگونه خشونت ها را به عینه شاهد بودیم و برای خیلی از تهرانی ها و برخی شهرهای بزرگ كشور شرایط به گونه ای است كه حدودا هیچ روزی را بدون مشاهده چنین درگیریهای خشونت باری كه عللی بسیار سطحی دارند، سپری نمی كنند؛ دعواهای رانندگان بر سر مسافر، درگیریهای مكرر مسافران داخل مترو، درگیری مسافران با راننده تاكسی ها بر سر چندرغاز كرایه كمتر و یا زیادتر، درگیری بر سر پارك كردن های نامناسب خودروها در كوچه ها و خیابان ها، دعواهای متنوع در فضاهای كسب و كار و معاملات خرد و كلان، خشونت های خانگی، خشونت بر ضد زنان و كودكان، برخوردهای خشن در مدارس و... نشان از یك وضعیت بحرانی دارد كه به علت تكرارشدن زیاد، به عادی و از این نظر غیربحرانی به نظر می رسد.
از سوی دیگر، فارغ از گروتسك نهفته در این دل این وقایع خشونت بار، باید روی تعدد و تكرر اینها دست گذاشت؛ اساساً «تكرار خشونت» در تقابل های اجتماعی نشان داده است كه اینها دیگر «اتفاق» نیستند، بلكه به یك «مسئله» فراگیر تبدیل گشته اند. مسئله ای كه حل آن بدون درنظرگیری ریشه های تاریخی و فرهنگی اش غیرممكن می نماید.
در یكی از آخرین اخبار خشونت باری كه در ایام اخیر در رسانه های جهانی بازتاب داشت، با یك درگیری مواجه بودیم كه با اینكه در ایران رخ نداده است، اما از جهاتی می توانست در وضعیت ما اتفاق بیفتد و از این نظر این واقعه صراحتا ما را فرا می خواند! در یكی از كمپ های پناه جویان در كشور یونان، مسلمانان پناه جو به علت روزه خواری ایزدیها، با آنها درگیر شدند و این درگیری منجر به كشته شدن چندین نفر شده است! خبر به طرز وحشتناكی ساده، و به طرز تلخی تناقض بار است؛ كسانی كه غذا خوردن در ماه رمضان را منع می كنند، به شكلی عملا خشونت و حتی قتل انسان را در این ماه مجاز می دانند! این خوانشی معیوب از دینی است كه در آن صراحتا اعلام شده اگر كسی تنها یك نفر را بكشد گویی تمام بشریت را كشته است و كسی در این مقام در ساحت دشمنی با خدا قرار دارد! و اگر هر حكم و امر واجب و حلال و حرامی و... در آن ذكر شده است، برای پرورش و تربیت انسان در مقام «عبد» بوده است و هدف از آن نفی هر گونه تفوق جویی و سلطه گری بر «دیگری» بوده است كه هرگونه برتری فقط نزد خدا و در نزدیكی به خداست.
یا در اتفاق خشونت بار دیگری كه همین روزها رخ داد، در حین برگزاری مراسم تشییع پیكر مرحوم ناصر ملك مطیعی برخی به خبرنگاری از صدا و سیما كه در حال تهیه گزارش بوده است، حمله می كنند و به طرز خشونت باری مانع كارش می شوند. و اخبار نبردهای خشونت آمیزی برای جدایی یا عدم جدایی یك شهرستان در استان فارس دائما منتشر می گردد و این چرخه خشونت دائما ادامه دارد.
به همه این ها اضافه كنید خشونت تنیده شده و دیگر تبدیل به یك سنت اجتماعی شده در فضای مجازی این روزهای ایرانیان. گروهی ارتش وار به محض مشاهده یك اعلام نظرشخصی متفاوت با جو شبكه های اجتماعی، به ناگهان بر سر فرد مذكور آوار می شوند و تا مرحله حذف موجودیت مجازی او ادامه می دهند.
این گونه از رویدادها با درجه های متفاوتی از خشونت اجتماعی اطراف ما را پر كرده است و ما را هم به قربانیان خویش تبدیل می كند. در اینجا باید بر خوانش و فهم خویش از پدیده های متنوع زندگی و از یك موضع عامتر، خوانش ما از كل حیات انسانی بعنوان ملاكی برای بروز یا عدم بروز چنین خشونت های اجتماعی دست گذاشت. آنچه در اینجا قابل ذكر است بروز خوانشی مبتنی بر منفعت طلبی و سلطه گری است كه شدیداً «دیگری ساز» است و این تمایز با دیگری هم امكان گفت وگوهای سازنده را از بین می برد و هم زمینه را برای بروز خشونت های اجتماعی فراهم می كند. از این طریق خوانش سلطه گرایانه از كلیت زندگی كه بر اساس آن گویی وظیفه ما به هر قیمتی تفوق خواهی و برتری جویی نسبت به «دیگران» است، به بنیادی ترین لایه های حیات جمعی ما هم نفوذ می كند و حتی از دین – بعنوان اخلاقی ترین مولفه ی فرهنگی - ابزاری برای خشونت می سازد. كما اینكه داعش از همین زمینه برمی خیزد و كنش داعش وار در كمپ پناهندگان یونان هم نمونه ای عینی از «داعشیّت»، بدون حضور عینی چهره های داعشی است. از جانب دیگر ممكن است عقلانیتی كه همواره در مرامی روشنفكرانه اصل و اساس تلقی شده است؛ تبدیل به ابزار توفق جویی و نگاه ابزاری و دیگری ساز بشود.
نكته مهم اتفاقا همین است كه از منظری بی طرف، آنچه دین و عقل را به یك اندازه تبدیل به این ابزار خشونت می كند خوانش تفوق جویانه و سلطه گرانه ای است كه خودش هیچ ارتباطی با اخلاق دینی یا عقلانی ندارد. این خوانش ها ممكن است در سكولارترین جوامع بشری هم كه همگان، آن را نماد عقلانیت مدرن می دانند، وجود داشته باشد و خاستگاه خیلی از خشونت های اجتماعی شود. كما اینكه در همین روزها «دیگری سازی» خشن و تفوق جویانه ای را در تقابل سكولارها با دینداران در جامعه فرانسه و بسیاری دیگر از كشورهای به اصطلاح آزاد مشاهده می نماییم كه تقید مسلمانان بر احكام دینی شان را برنمی تابند. ازاین رو آنان كه رویكرد دینی یا آرمانخواهی را دلیل و خاستگاه خشونت می دانند، به نظر دچار نگاهی یك سویه و غیرهمه جانبه هستند. به یك دختر مسلمان به صرف وجود یك روسری بر سر به شدیدترین شكل ممكن توهین می گردد. ماجرا واضح است. مسئله اصلی تفكر سلطه جویانه ناشی از منطق جهان منفعت گرای سرمایه داری است كه در آن برابری با دیگری كمترین محتوا و معنایی ندارد و به قول «رزا لوكزانبورك» آدمی را در شرایطی قرار داده كه باید برای همیشه میان «جامعه برابر» یا «جامعه متوحش» یكی را انتخاب نماید.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب