رویا صدر مطرح كرد
شانس ایرج پزشکزاد
به گزارش کادو دونی رویا صدر با اشاره به اینکه پیوند زبان زنده و عامیانه مردم کوچه و بازار با زبان ادب فارسی آثار طنز ایرج پزشکزاد را خواندنی تر کرده، می گوید: کمتر نویسنده ای این شانس را یافته که نوشته هایش بصورت تکیه کلام مردم کوچه و بازار دربیاید و وارد زبان و فرهنگ سیاسی و اجتماعی مردم ما شود.
این طنزپرداز و پژوهشگر طنز در پی درگذشت ایرج پزشکزاد، در یادداشتی که در اختیار ایسنا قرار داده، نوشته است: خبر کوتاه بود: «ایرج پزشکزاد چهره بی بدیل طنز ایران درگذشت.»
می توانیم با تاسف از درگذشتش به یاد بیاوریم که رمان «دایی جان ناپلئون» او با طنز شیرین، هوشمندانه و کنایی اش رمان یکه طنز تاریخ ادبیات ماست. کمتر نویسنده ای این شانس را یافته که نوشته هایش بصورت تکیه کلام مردم کوچه و بازار دربیاید و وارد زبان و فرهنگ سیاسی و اجتماعی مردم ما شود.
می توانیم به یاد بیاوریم که پزشکزاد قلمی چندمنظوره داشت که در نمایشنامه، پژوهش، رمان، ترجمه، داستان کوتاه و نقد ادبی طنز توانست آثار ماندگاری از خود به جا بگذارد. پزشکزاد متولد ۱۳۰۶ و از نویسندگان دوران گذار ایران از سنت به مدرنیته بود. در خانواده ای اشرافی بزرگ شده و در فضای زندگی مدرن تحصیل کرده بود و از رهگذر آشنایی نزدیک با تقابل این دو فضا توانست به روانشناسی اجتماعی و سیاسی عمیق آدم های دوران خود برسد و با دستمایه قرار دادن یافته های خود به آثار طنزش عمق بخشد. رمان «دایی جان ناپلئون» حکایتگر زوال اشرافیت در سایه‌ی رشد بورژوازی و تغییر ساختاری طبقات اجتماعی در دهه های ابتدایی قرن حاضر است. جاری ساختن لحن های متفاوت برای آدم های این اثر به تناسب کاراکتر، شخصیت و جنسیت آنها به طنزِ عبارتی آن عمق می بخشد. طنزی شیرین، هوشمندانه، چندلایه و کنایی که بر بستر قصه ای سرراست و بی ادعا جاری می شود و شکل می گیرد و رمانی خوش خوان و مفرح می سازد. اثر در انعکاس رفتار و روابط آدمیان در سطح نمی ماند و به عمق رفتارهای فردی و اجتماعی نقب می زند تا رنگ اثری تمثیلی درباره جامعه ایرانی به خود بگیرد و اصطلاح «نگاه دایی جان ناپلئونی» بعنوان نماد توهم توطئه و جنون خودقهرمان پنداری در حافظه جمعی ایرانیان جا گیرد. ما در شخصیت های دایی جان ناپلئون خودمان را دیدیم. شخصیت هایی که دقیق و هنرمندانه پرداخته شده اند تا هر یک نماینده‌ی یک تیپ اجتماعی و شخصیتی باشند و ذهن ایرانی در پس هاله طنز قوی و ماندگار اثر، شخصیت هایی باورپذیر و زنده را ببیند که با آنها آشناست.
می توانیم از دیگر آثارش یاد نماییم، از ستون پرطرفدار: «آسمون ریسمون» وی در مجله فردوسی که در حقیقت نقد ادبی در قالب طنز بود و سبک آفرینی به شمار می رفت و پیروان بسیاری پیدا کرد. از «ماشاءالله خان در دربار هارون الرشید» که ساختاری نمایشی داشت و بعدها منبع الهام آفرینش آثاری مثل سریال «قهوه تلخ» شد و پزشکزاد در آن هنر طنز خودرا در بازی با واژه ها و واژه سازی و آمیختن واژه های فارسی و عربی و ایجاد طنز موقعیت به نمایش گذاشت. پزشکزاد قلمی روان داشت و آثارش ازنظر نگارشی ساختاری محکم داشتند که این توان را در سایه آشنایی عمیق با ادبیات فارسی به دست آورده بود. انعکاس این آشنایی را می توان در کتاب های پژوهشی او ازجمله «حافظ ناشنیده پند» و «طنز فاخر سعدی» دید. این آشنایی او با ادبیات فارسی با شناختش از زیروبم زبان مردم کوچه و بازار عجین شده بود و پیوند زبان زنده و عامیانه مردم کوچه و بازار با زبان ادب فارسی آثار طنزش را خواندنی تر و برخوردار از ارزش های ادبی کرده بود.
می توانیم به پاس لحظات شیرینی که با آثارش برایمان آفرید به خاطر درگذشتش به یکدیگر تسلیت بگوییم و حسرت بخوریم که کاش به خاطر خدمتی که به ادبیات طنز این کشور کرده بود می توانست سالهای واپسین زندگی خودرا آن طور که آرزو داشت به کشورش برگردد و بنویسد. وی در گفت وگویی گفته بود که باید در محیط باشد تا بنویسد و گفته بود اگر در ایران بود احتمالاً خیلی زیاد نوشته بود... ایرج پزشکزاد در ۹۴سالگی در لس آنجلس دارفانی را وداع گفت تا با آثار طنزش ازجمله «دایی جان ناپلئون» جاودان شود؛ اثری که آنرا در وطنش نوشت تا بازتاب خاصیت های طنزآلوده‌ی زندگی ما باشد و در هر لحظه حس نماییم گویا تفکر دایی جان و پارانویایش همچنان در ذهن و زندگی ما حضور دارد...
رویا صدر
منبع: كادو دونی
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب