شرح دعای روز هفدهم ماه رمضان
به گزارش کادو دونی قم استاد حوزه اظهار داشت: عمل صالح مختص مؤمنان است. صالح نه تنها خود اعمال نیک را برای رضای خدا انجام می دهد بلکه دیگران را هم به سمت این عمل می خواند.
حجت الاسلام والمسلمین هادی عباسی خراسانی، مدرس سطح عالی حوزه علمیه، در شرح دعای روز هفدهم ماه رمضان اظهار داشت: در دعای این روز میخوانیم: «اللَّهُمَّ اهْدِنِی فِیهِ لِصَالِحِ الْأَعْمَالِ وَ اقْضِ لِی فِیهِ الْحَوَائِجَ وَ الْآمَالَ یَا مَنْ لا یَحْتَاجُ إِلَی التَّفْسِیرِ وَ السُّؤَالِ یَا عَالِما بِمَا فِی صُدُورِ الْعَالَمِینَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ؛ خدایا مرا در این ماه به سمت کارهای شایسته هدایت فرما، و حاجت ها و آرزوهایم را برآور، ای آنکه نیاز به روشنگری و پرسش ندارد، ای آگاه به آنچه در سینه جهانیان است بر محمّد و خاندان پاکش درود فرست».
وی در شرح فراز «اللَّهُمَّ اهْدِنِی فِیهِ لِصَالِحِ الْأَعْمَالِ» اضافه کرد: در این روز از خداوند می خواهیم ما را به انجام عمل صالح هدایت کند؛ صالح از ریشه صلح و به معنای درست و صحیح و ضد فساد است؛ (العین، راغب، لسان العرب) عمل صالح، عملی است که مورد رضایت خداست و خالص از هرگونه شائبه و منشأ آن ایمان است؛ به عبارتی عمل صالح، کارهای پسندیده و شایسته و مورد تأیید عقل و شرع است که هدف از آن جلب رضایت خدا و نتیجه آن اصلاح و سازندگی است.
نویسنده الهی نامه خاطرنشان کرد: این واژه در قرآن گاه در مقابل فساد به کار رفته است؛ مانند: «الَّذینَ یُفْسِدُونَ فِی الْأَرْضِ وَ لا یُصْلِحُونَ؛ کسانی که فساد می کنند و اصلاح نمی کنند»، (شعرا/ ۱۵۲)، «... وَ أَصْلِحْ وَ لا تَتَّبِعْ سَبیلَ الْمُفْسِدینَ؛ و اصلاح کن و از طریق فساد کاران پیروی مکن»، (اعراف/ ۱۴۲) و گاهی در مقابل سیئه به کار رفته است؛ مانند: «وَ ما یَسْتَوِی الْأَعْمی وَ الْبَصیرُ وَ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ لاَ الْمُسیءُ...؛ و نابینا و بینا یکسان نیستند و کسانی که ایمان آوردند و عمل صالح انجام دادند و نه کسانی که گناه کار است»، (غافر/ ۵۸)، «مَنْ عَمِلَ صَالِحًا فَلِنَفْسِهِ وَ مَنْ أَسَاءَ فَعَلَیهْ ثمَُّ إِلیَ رَبِّکمُْ تُرْجَعُون؛ هر کس کار شایسته ای بجا آورد، برای خود بجا آورده است و کسی که کار بد می کند، به زیان خود اوست سپس همه شما به سمت پروردگارتان بازگردانده می شوید»، (جاثیه/ ۱۵).
وی اظهار داشت: حَسَن از حُسن به این معناست که چیزی بگونه ای باشد که نفس و طبع انسان آنرا بپذیرد (معجم مصطلحات)؛ به عبارتی هر چیزی که احساس خوش و رضایتمندی را در انسان برانگیزد، حسن گفته می شود حسنه به معنای جمال و زیبایی است و گفته اند حسن در مقابل زشت و حسنه در مقابل سیئه است، (العین، لسان العرحُس)
عباسی خراسانی خاطرنشان کرد: با عنایت به معنای لغوی حسن، میتوان گفت هر عملی که از فطرت پاک انسانی سرچشمه می گیرد و نفس و طبع انسان آنرا می پذیرد، آن عمل نیکو و حسن است؛ بعنوان مثال مهرورزی به همنوع در فطرت و نفس انسان نهفته است و انسان ذاتاً تمایل به این عمل دارد؛ با این توضیح باید اظهار داشت که عمل صالح تنها از مؤمن سر نمی زند، به عبارتی رضایت خدا و ایمان در آن شرط نیست، برخلاف عمل صالح که منشأ آن ایمان است و به هدف جلب رضایت خدا انجام می گیرد.
وی اضافه کرد: ازاین رو عمل حسن، عملی است که از انسانیت انسان و وجدان او سرمی زند؛ ازاین رو عمل حسن شامل عمل صالح است و عمل صالح از درجه و رتبه بالاتری برخوردار می باشد و مختص مؤمنان است، عمل حسن، خوبی فردی است؛ اما صالح نه تنها خود اعمال نیک را برای رضای خدا انجام می دهد بلکه دیگران را هم به سمت این عمل می خواند.
این کارشناس حوزوی بیان نمود: در آیات گوناگونی از قرآن بعضی از مصادیق اعمال صالح ذکر شده است؛ بعنوان مثال: در سوره والعصر، دو مصداق از عمل صالح ذکر شده است: تواصی به حق و تواصی به صبر؛ «إِلَّا الَّذِینَ ءَامَنُواْ وَ عَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ وَ تَوَاصَوْاْ بِالْحَقِّ وَ تَوَاصَوْاْ بِالصَّبر؛ مگر کسانی که ایمان آورده و اعمال صالح انجام داده اند و یکدیگر را به حق سفارش کرده و یکدیگر را به شکیبایی و استقامت سفارش نموده اند»، (عصر/ ۳).
وی اضافه کرد: از آیه ۸۳ بقره به دست می آید که عبادت خدا، احسان به والدین، خویشان، یتیمان و مسکینان، نیک سخن گفتن با مردم، اقامه نماز و پرداخت زکات، از مصادیق دیگر عمل صالح است، «وَ إِذْ أَخَذْنَا مِیثَاقَ بَنیِ إِسْرَائیلَ لَا تَعْبُدُونَ إِلَّا اللَّهَ وَ بِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَانًا وَ ذِی الْقُرْبیَ وَ الْیَتَامَی وَ الْمَسَاکِینِ وَ قُولُواْ لِلنَّاسِ حُسْنًا وَ أَقِیمُواْ الصَّلَوةَ وَ ءَاتُواْ الزَّکَوةَ ثمَُّ تَوَلَّیْتُمْ إِلَّا قَلِیلًا مِّنکُمْ وَ أَنتُم مُّعْرِضُون».
این کارشناس حوزوی خاطرنشان کرد: از آیه ۱۰ سوره منافقون به دست می آید که صدقه دادن از علائم انسان صالح است، «وَ أَنفِقُواْ مِن مَّا رَزَقْنَاکُم مِّن قَبْلِ أَن یَأْتیَِ أَحَدَکُمُ الْمَوْتُ فَیَقُولَ رَبِّ لَوْ لَا أَخَّرْتَنیِ إِلیَ أَجَلٍ قَرِیبٍ فَأَصَّدَّقَ وَ أَکُن مِّنَ الصَّالِحِین». در آیات مختلف دیگری مانند آیه ۵۷ نساء، ادای امانت و اطاعت از پیامبر خدا و اولی الأمر از مصادیق عمل صالح به شمار آمده است؛ مودت خاندان پیامبر(ص) هم همچون مصادیق بارز عمل صالح است که از آیه ۲۳ سوره شوری به دست می آید. در روایات تفسیری که از ائمه(ع) ما نقل شده است هم برخی مصادیق عمل صالح ذکر شده، از جمله؛ مواسات، کمک و همدردی با برادر دینی، نپذیرفتن ولایت دیگران همراه با ولایت آل محمد(ص)، برخاستن برای عبادت در انتها شب و دعا کردن در سحرگاه. (بحرانی، ج ۵، ص ۵۰۴؛ قمی، ج ۲، ص ۲۷؛ قطب راوندی، ج ۱، ص ۱۲۹).
عباسی خراسانی اظهار نمود: عمل صالح هرچند اندک و ناچیز باشد اما آثار بزرگی دربر خواهد داشت، داستان معروف حضرت موسی(ع) و دختران شعیب نمونه ای از آثار بزرگ عمل صالح است، حضرت موسی(ع) از مصر فرار کرد و تحت تعقیب مأموران فرعون بود، وارد شهر مدین شد و هیچ آشنایی نداشت و از نظر جانی هم در خطر بود، زیر سایه درختی نشست و استراحت می کرد که متوجه چاه آبی شد که چوپانان گوسفندهای خویش را از آن سیراب می کردند، دو دختر با حجاب کامل که گله کوچکی هم داشتند، کناری ایستاده و نزدیک چاه نمی شدند؛ موسی(ع) نزد آنها رفت و پرسید: شما چرا گوسفندانتان را سیراب نمی کنید؟ دو دختر پاسخ دادند: منتظریم چوپان های مرد بروند و بعد ما نزدیک چاه برویم چونکه نمی خواهیم با افراد نامحرم مخلوط شویم؛ حضرت موسی(ع) گوسفندان آنها را نزدیک چاه برد و آب داد، این کار را به قصد قربت انجام داد و به جای خود بازگشت، دختران زودتر از هر روز به خانه رفتند و ماجرا را برای پدرشان شعیب تعریف کردند؛ شعیب(ع) از دخترهایش خواست تا موسی(ع) را به خانه آورند تا اجر این عمل او را بدهد.
مدرس حوزه علمیه اظهار داشت: حضرت موسی(ع) با این عمل صالح صاحب فرزند و زندگی شد و توفیق شاگردی در محضر پیامبری بزرگ چون شعیب(ع) را به دست آورد؛ این تنها یک نمونه کوچک از اثر عمل صالح در دنیا است و پاداش اخروی آنرا فقط خدا می داند و از حد تصور ما خارج است.
صالح اعمال برتر از اعمال صالح
وی اظهار نمود: بین صالحین که صلاح وصف فعلشان است با صالحینی که صلاح وصف و جزو ذاتشان است تفاوت وجود دارد؛ در این فراز از دعا از خداوند می خواهیم ما را به صالح اعمال هدایت کند نه اعمال صالح و این مقام بالاتری است؛ چونکه صالح اعمال ذاتش عمل صالح است و ما هم در این دعا می خواهیم عمل صالح جزو ذاتمان شود.
نویسنده صد کلمه اظهار داشت: در فراز دوم دعا، «وَ اقْضِ لِی فِیهِ الْحَوَائِجَ وَ الْآمَالَ» از خداوند می خواهیم حاجات و آرزوهای ما را برآورده کند؛ بین حاجت و امل و آرزو فرق است، آرزو به معنای میل داشتن به چیزی است که دستیابی به آن آسان نباشد، چه مورد نیاز باشد یا نباشد؛ اما حاجت چیزی است که مورد نیاز و احتیاج انسان است، انسان در این روز از خدا می خواهد حتی به آمال و آرزوها که با همت بلند و به سختی کسب می شوند، برسد.
وی اظهار داشت: امل و آرزو یکی از اوصاف پسندیده ای است که خداوند در وجود انسان نهاده و عامل حرکت چرخ های زندگی انسان است، در واقع آرزو به انسان انگیزه زندگی کردن می دهد، پیامبر(ص) می فرمایند: «الامل رحمه لامتی، و لولا الامل ما رضعت والد ولدها و لا غرس غارس شجرا؛ امید و آرزو برای امت من رحمت است، و اگر امید نبود هیچ مادری به فرزندش شیر نمی داد و هیچ باغبانی درختی نمی کاشت»، (بحارالانوار، ج ۷۷، ص ۱۷۳).
عباسی خراسانی اضافه کرد: باید توجه داشت که همین عامل حیات و نشاط اگر از حد معمول و معقول خود بگذرد و تبدیل به آرزوهای دور و دراز شود، باعث گمراهی انسان و غرق شدن در دنیا می شود مانند بارانی که رحمت است؛ اما اگر از حد بگذرد و سیل جاری شود نقمت است.
این مدرس حوزه اظهار داشت: ازاین رو دو دسته امل و آرزو داریم، نخست آرزوهایی که از روح بلند انسان سرچشمه می گیرند و عامل حرکت و تلاش انسان هستند؛ پیامبر(ص) فرمودند: من تمنی شیئا و هو لله (عز و جل) رضی لم یخرج من الدنیا حتی یعطاه؛ کسی که چیزی را آرزو کند که باعث رضای خداوند است، از دنیا بیرون نمی رود، مگر این که به آن برسد، از روایات دیگر به دست می آید که چنین شخصی اگر به آرزوی خویش هم نرسد، ثواب آنرا خواهد برد.
وی اضافه کرد: دوم، آرزوهایی که باعث غفلت و عقب ماندگی انسان و دلبستگی به دنیا می شود که از آنها بعنوان طول امل تعبیر می کنند و در روایات مذمت شده اند؛ «إتقوا باطل الأمل». در این فراز از دعا آن چه از خدا می خواهیم که برای ما مستجاب کند، آرزوهایی است که جهت کمال و رشد انسانی است.
این مدرس حوزه در شرح فراز «یَا مَنْ لا یَحْتَاجُ إِلَی التَّفْسِیرِ وَ السُّؤَالِ»، اظهار داشت: در فراز پیش از خدا می خواهیم آرزو و حاجات ما را برآورده کند و او کسی است که نیازی به تفسیر و سؤال ندارد و به حال بندگان خویش آگاه است؛ چونکه عالم غیب و شهادت هم او است، پس از خدا، انسان کامل هم احتیاج به تفسیر و سؤال ندارد چونکه انسان کامل هم به اذن الهی عالم به غیب و شهود است.
وی ضمن اشاره به فراز «یَا عَالِما بِمَا فِی صُدُورِ الْعَالَمِینَ؛ ای کسی که به آن چه در دل های عالمین است، آگاهی»، اضافه کرد: در فراز قبل گفتیم خداوند احتیاج به تفسیر و سؤال ندارد و در این فراز علتش را بیان می نماییم، خدا احتیاج به تفسیر و سؤال ندارد و بی نیاز مطلق است؛ چون عالم به هر چیزی است و آن چه در دل ها و قلوب پنهان است می داند.
ارتباط صدر با قلب مانند سیاهی چشم و سفیدی آن است
عباسی خراسانی خاطرنشان کرد: قلب اشاره به عقل و علم دارد؛ ولی صدر علاوه بر این ها شامل سایر قوای شهویه، غضبیه و... هم می شود، ارتباط صدر با قلب مانند سیاهی چشم و سفیدی آن است؛ صدر در بردارنده قلب هم هست و از آن جا که صدر در ابتدای مقام قلب است، صدر نامیده می شود، از آیات قرآن به دست می آید که این صدر است که انواع وساوس و آفات را می پذیرد و جایگاه نفس اماره است، بگونه ای که اگر وسوسه ها تداوم یابد، وارد قلب می شود و سبب ضیق صدر و قساوت قلب می شود؛ از طرفی دیگر، صدر محل نور دیانت هم هست که در صورت تداوم، وارد قلب شده و تبدیل به نور ایمان شده و سبب شرح صدر و نورانی شدن قلب می شود، شرح صدر سبب می شود انسان هر حقی را بپذیرد و به آن عمل کند و این همان علم عملی است.
وی اضافه کرد: از خداوند صلاح عمل را خواستیم و بیان کردیم که عمل صالح همراه با ایمان قلبی است؛ به عبارتی عمل صالح از ایمان قلبی نشئت می گیرد و برای این که عمل ما صالح شود ابتدا باید ایمان به قلب هایمان نفوذ کند؛ برای نفوذ ایمان به قلب هم باید صدور و سینه های خویش را از آفات و آلودگی ها پاک نماییم تا پذیرای نور ایمان شود و این همان شرح صدر است.
این کارشناس حوزوی ضمن اشاره به فراز «صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ» اظهار نمود: در دعای امروز از خداوند سه درخواست کردیم؛ هدایت به سمت صالح اعمال که لازمه آن ایمان و شرح صدر است، برآورده کردن حاجات و آرزوها و سومین خواسته، صلوات بر محمد و آل محمد(ص).
وی اضافه کرد: حاجات خویش را با دعای مستجاب صلوات بر محمد و آل محمد(ص) از خداوند می خواهیم؛ چون که از حضرت رسول(ص) نقل شده است: صلوات فرستادن شما بر من سبب روا شدن حاجتهای شماست و خدا را از شما راضی میگرداند و اعمال شما را پاک و پاکیزه می کند؛ (داستان های صلوات ص ۱۰ – جمال الاسبوع ص ۲۴۲) و هم از آن حضرت نقل شده است که در مقابل صد صلوات، خدا صد حاجت را برآورده می کند.
این کارشناس حوزوی خاطرنشان کرد: روایت دیگری نقل شده که هر کسی حاجتی از خداوند دارد، ابتدا صلوات بر پیامبر(ص) و آل او گوید سپس حاجت بخواهد و سپس صلوات گوید، چونکه خداوند کریم تر از آن است که دو طرف دعا را مستجاب کند و وسط آنرا مستجاب نشده رها نماید، چونکه صلوات بر پیامبر(ص) و آل او محجوب و در پرده باقی نمی ماند و حتما مستجاب می شود»، (اصول کافی، ج ۲، ص ۲۵۲).
وی اظهار داشت: خداوند و ملائکه بر پیامبر(ص) صلوات می فرستند و خداوند به مؤمنان امر فرموده است که آنها هم بر پیامبر(ص) صلوات بفرستند؛ «إِنَّ اللَّهَ وَ مَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَی النَّبِیِّ یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلیما؛ از آنجائیکه ملائکه پیوسته بر پیامبر-صلوات الله علیه- صلوات میگویند، صلوات مؤمنان به معنای همراهی با فرشتگان هم هست ملائکه هم برای کسی که صلوات میفرستد استغفار می کند و برای او صلوات میفرستند»، (احزاب/ ۵۶).
عباسی خراسانی بیان نمود: از رسول خدا(ص) روایت شده که حق تعالی می فرماید: هر بنده ای که برای تو صلوات فرستد، هفتاد هزار فرشته بر او صلوات میفرستند و هر که هفتاد هزار فرشته بر او صلوات فرستد، اهل بهشت خواهد بود، ( جامع الاخبار، فصل ۲۸، ص ۶۸).
وی اضافه کرد: از انس بن مالک روایت شده که اظهار داشت: بر پیامبر خدا(ص) داخل شدم و ندیدم هیچ روزی که مسرورتر و شاداب تر از آن روز باشد، از دلیل آن پرسیدم فرمود: «چرا شاداب نباشم، حال آن که جبرئیل الان بیرون رفت از نزد من و اظهار داشت که خداوند فرمود: هر کسی یک مرتبه بر تو صلوات فرستد، ده صلوات بر او می فرستم، ده سیئه (گناه) را از او محو میکنم و ده حسنه برای او می نویسم؛ همینطور از امام صادق(ع) روایت شده است: سنگین ترین چیزی که در روز قیامت در ترازوی اعمال می گذارند، صلوات بر حضرت رسول(ص) و خاندان ایشان است.
این مدرس حوزه خاطرنشان کرد: روایات در باب فضایل و آثار و برکات صلوات بر محمد(ص) و آل محمد فراوان است و در این گفتار مجال بیان نیست. از خداوند می خواهیم که به برکت دعای مستجاب صلوات بر محمد و آل محمد، این خواسته های امروز ما را برآورده سازد و بر محمد(ص) و آل او صلوات و درود بفرستد. آمین یا رب العالمین.
منبع: kadodooni.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب